شناسنامه علمی شماره
دوره 30، شماره 1 ، بهار 1398
چکیده
بهار 1398
بیشتر
بهار 1398
مقاله پژوهشی
فرهنگ
فرزان سجودی؛ میثاق نعمت گرگانی
چکیده
افزایش چشمگیر تعداد سالن‌های نمایش در طی دهۀ اخیر موجب ایجاد تغییرات بنیادی در فرایند تولید و مصرف تئاتر در شهر تهران شده است. دگرگونی‌هایی که بر عاملان مختلف، از گروه‌های تولیدی و سالن‌داران گرفته تا تماشاگران، تأثیر گذاشته است. پژوهش حاضر با استفاده از مفاهیم نظری جامعه‌شناسی بوردیو و با درنظرگرفتن اهمیت میدان دانشگاه در شکل‌گیری ...
بیشتر
افزایش چشمگیر تعداد سالن‌های نمایش در طی دهۀ اخیر موجب ایجاد تغییرات بنیادی در فرایند تولید و مصرف تئاتر در شهر تهران شده است. دگرگونی‌هایی که بر عاملان مختلف، از گروه‌های تولیدی و سالن‌داران گرفته تا تماشاگران، تأثیر گذاشته است. پژوهش حاضر با استفاده از مفاهیم نظری جامعه‌شناسی بوردیو و با درنظرگرفتن اهمیت میدان دانشگاه در شکل‌گیری سرمایۀ فرهنگی و تثبیت سلیقۀ مشروع، علل و معانی این تغییرات را بررسی کرده است. در این زمینه چگونگی تعامل عادت‌واره‌ها و سرمایه‌های تماشاگران میدان تئاتر خصوصی با عاملان میدان دانشگاه و مبارزات و راهبردهای هر یک در میدان‌های تئاتر تحلیل شده‌اند تا زمینۀ تحلیل و طبقه‌بندی کنش‌ها و انتخاب‌های آنان (تماشاگران) فراهم شود؛ بنابراین، بر مبنای چارچوب روش‌شناختی پی‌یر بوردیو و با تحلیل علت‌کاوانه و معنی‌کاوانۀ آن دسته از داده‌های تجربی که از دو طریق کیفی (مصاحبۀ نیمه‌ساخت‌یافته و مشاهده) و کمی (پرسش‌نامۀ ترکیبی) در میدان تئاتر و دانشگاه گردآوری شده‌اند، تفاوت‌های قریحۀ پرورش‌یافته بین گروه‌های استادان، دانشجویان و تماشاگران تئاتر و حوزه‌های به‌کاربردن این داده‌ها در میدان تئاتر مشروع بررسی شده‌اند. در پایان این نتیجه حاصل شده است که میزان اثرگذاری سرمایۀ فرهنگی در مبارزات میدان تئاتر مشروع به‌مرور کمتر شده است و سرمایۀ اقتصادی و حضور گسترده‌تر مخاطب، نقش کلیدی‌تری در منطق تولید و مصرف میدان تئاتر مشروع ایفا کرده است؛ به‌عبارتی، این تماشاگران تازه‌وارد به مرکز قدرت در میدان تئاتر تبدیل شده‌اند و سلیقۀ (سرمایۀ فرهنگی و عادت‌واره‌های) آنان سبب شده است نظام ادراک و طبقه‌بندی خود را به میدان تئاتر تحمیل کنند. این تماشاگران تازه‌وارد در کنار رشد پرشتاب تعداد سالن‌های نمایشی که همگی به‌ناچار خود را با قاعدۀ اقتصاد بازار تئاتر منطبق می‌کنند، سبب تمایززدایی بیش از پیش از هویت مکان‌های تئاتری و نوع اجراهای آنها شده‌اند.
مقاله پژوهشی
خانواده و جنسیت
سعیده یراقی؛ سعیده الهی دوست؛ علی ربانی خوراسگانی
چکیده
با ظهور دنیای مدرن و رواج مدرنیته، اشتغال زنان به مسئله‌ای چالش‌برانگیز تبدیل شده است. به‌طوری که برخی، حضور زنان در اجتماع را سبب تعالی و رشد زن و جامعه می‌دانند و برخی دیگر اشتغال زنان را، عاملی برای دورشدن مادران از وظایف همسری و مادری برمی‌شمارند. مادربودن با تولد فرزند معنا می‌یابد و تغذیه با شیر مادر سبب تکامل جسمی و روحی ...
بیشتر
با ظهور دنیای مدرن و رواج مدرنیته، اشتغال زنان به مسئله‌ای چالش‌برانگیز تبدیل شده است. به‌طوری که برخی، حضور زنان در اجتماع را سبب تعالی و رشد زن و جامعه می‌دانند و برخی دیگر اشتغال زنان را، عاملی برای دورشدن مادران از وظایف همسری و مادری برمی‌شمارند. مادربودن با تولد فرزند معنا می‌یابد و تغذیه با شیر مادر سبب تکامل جسمی و روحی کودک و مادر می‌شود. این مقاله بر آن است تا تجارب زیستۀ زنان شاغل در اصفهان از قوانین شیردهی را واکاوی کند. پژوهش به شیوۀ پدیدارشناسی انجام شده و روش به کار گرفته‌شده در آن، کیفی است. برای این منظور با روش نمونه‌گیری هدفمند 16 نفر از زنان شاغل متأهل دارای فرزند با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و دربارۀ آنها مصاحبۀ عمیق انجام شد. یافته‌ها در 256 کد توصیفی و 24 کد تفسیری مقوله‌بندی شدند و در نهایت 6 کد تبیینی استخراج شد که عبارت‌اند از: خانوادۀ حمایت‌کننده، الگوهای شغلی، الگوهای شخصیتی، جایگزین مادر، بر هم کنش‌های کار-خانواده و محیط کار بدون حمایت. تجارب شرکت‌کنندگان در این مطالعه نشان می‌دهند اشتغال زنان بر شیردهی آنان تأثیر دارد. به‌طوری که بیشتر مصاحبه‌شوندگان به سختی‌ها و مشکلات خود در شیردهی اذعان داشتند. همچنین قوانین حمایت از تغذیه با شیر مادر به‌درستی رعایت نمیشود. به‌طوری که بیشتر مادران قادر نیستند از پاس شیر استفاده کنند و در برخی موارد برخلاف میل درونی مجبور به استفاده‌کردن از شیر خشک می‌شوند.
مقاله پژوهشی
مسائل اجتماعی ایران
سجاد مرادی؛ جعفر هزار جریبی
چکیده
شواهد موجود، وضعیت نامطلوب شادکامی در جامعۀ ایران و استان ایلام را نشان می‌دهند. این در حالی است که امروزه شادکامی یکی از مؤلفه‌‌های مهم توسعه و رفاه و عنصری مهم در پویایی نظم اجتماعی به شمار می‌‌رود. پژوهش حاضر کوشیده است با شناسایی عوامل اثرگذار بر شادکامی در استان ایلام، توصیه‌‌هایی برای بهبود وضعیت موجود ارائه کند. چارچوب ...
بیشتر
شواهد موجود، وضعیت نامطلوب شادکامی در جامعۀ ایران و استان ایلام را نشان می‌دهند. این در حالی است که امروزه شادکامی یکی از مؤلفه‌‌های مهم توسعه و رفاه و عنصری مهم در پویایی نظم اجتماعی به شمار می‌‌رود. پژوهش حاضر کوشیده است با شناسایی عوامل اثرگذار بر شادکامی در استان ایلام، توصیه‌‌هایی برای بهبود وضعیت موجود ارائه کند. چارچوب نظری پژوهش براساس دیدگاههای دورکیم، گیدنز و اینگلهارت تدوین شده است. پژوهش به روش ترکیبی و استفادۀ همزمان از روشهای کیفی و کمی انجام شده است. نتایج تحلیل نشان می‌دهند رابطۀ متغیرهای اعتماد اجتماعی، ثروت، امنیت هستیشناختی، انسجام اجتماعی، دینداری و شبکۀ روابط خویشاوندی با شادکامی مستقیم و رابطۀ آنومی معکوس است. براساس یافتههای پژوهش، راهبرد بازسازی اجتماع به‌منزلۀ اصلی‌ترین راهبرد برای ارتقای وضعیت شادکامی در استان ایلام شناسایی و در قالب سه توصیۀ تقویت انسجام اجتماعی، احیا و بازآفرینی سنت و ترمیم گسستهای اجتماعی عملیاتی شده است.
مقاله پژوهشی
فرهنگ
زهره عزیزآبادی؛ مسعود کیانپور
چکیده
پویائی زندگی دینی در جامعۀ ایرانی، توجه‌کردن به احساسات مذهبی را ضروری می‌کند. تاکنون در بحث‌های جامعه‌شناسی دین، به بعد احساسی آن توجه کافی نشده است. پژوهش حاضر که با استفاده از رویکرد کیفی و انجام مصاحبۀ عمیق با 12 نفر از دانشجویان عضو تشکل بسیج اسلامی و نهاد رهبری در دانشگاه تهران انجام شده است، با رویکردی جامعه‌شناختی به‌طور ...
بیشتر
پویائی زندگی دینی در جامعۀ ایرانی، توجه‌کردن به احساسات مذهبی را ضروری می‌کند. تاکنون در بحث‌های جامعه‌شناسی دین، به بعد احساسی آن توجه کافی نشده است. پژوهش حاضر که با استفاده از رویکرد کیفی و انجام مصاحبۀ عمیق با 12 نفر از دانشجویان عضو تشکل بسیج اسلامی و نهاد رهبری در دانشگاه تهران انجام شده است، با رویکردی جامعه‌شناختی به‌طور خاص احساسات دینی را در این گروه از دانشجویان تفسیر می‌کند. احساسات دینی با توجه به مفهوم رژیم احساسیِ برگرفته از کار ریس و وودهد (2010) بررسی می‌شوند که در آن روابط دیالکتیکی بین فرد، جامعه و نمادها اهمیت دارد. از ارتباط‌های دیالکتیکی میان این سه عنصر، در حالت داشتن یا نداشتن تعادل، در کل 12 فرایند شکل می‌گیرد. نتایج پژوهش نشان می‌دهند رژیم احساسی دانشجویان مطالعه‌شده، به‌سمت فرایندی تمایل دارد که در این پژوهش «سوژه‌سازی حاد» نامیده شده است؛ یعنی ممکن است یک نماد مذهبی همچون عاملی قدرتمند و نه پدیده‌ای ساختۀ دست بشر، در ذهن کنشگر نقش بندد و او را به واکنش شدید احساسی ترغیب کند. افراد شرکت‌کننده در این مطالعه، در رابطه با سه گونۀ متفاوت نمادهای دینی، یعنی نمادهای انسانی (جاندار)، غیرانسانی (بی‌جان) و نیمه‌انسانی (نیمه‌جاندار)، احساسات شدید دینی را تجربه می‌کنند. درانتها الگوی رژیم احساسی ذکرشده، نقد و بررسی می‌شود.
مقاله پژوهشی
خانواده و جنسیت
رسول صادقی؛ زهرا شهابی
چکیده
مادرشدن همیشه یکی از نقش‌‌های اصلی و کلیدی زنان در جامعۀ ایران بوده است؛ اما در چند دهۀ اخیر با توجه به تغییرات نگرشی و افزایش گزینه‌‌های پیشرفت زنان ازجمله تحصیل و اشتغال، مادرشدن دیگر نقش اصلی و اجباری زنان شناخته نمیشود و آنان می‌‌توانند موقعیت‌‌های جایگزین را انتخاب کنند. هدف از این مقاله واکاوی معنا و ارزش مادری و تعارض ...
بیشتر
مادرشدن همیشه یکی از نقش‌‌های اصلی و کلیدی زنان در جامعۀ ایران بوده است؛ اما در چند دهۀ اخیر با توجه به تغییرات نگرشی و افزایش گزینه‌‌های پیشرفت زنان ازجمله تحصیل و اشتغال، مادرشدن دیگر نقش اصلی و اجباری زنان شناخته نمیشود و آنان می‌‌توانند موقعیت‌‌های جایگزین را انتخاب کنند. هدف از این مقاله واکاوی معنا و ارزش مادری و تعارض کار و مادری بین زنان شاغل تحصیلکردۀ دانشگاهی است. پژوهش کیفی و داده‌ها ازطریق مصاحبۀ عمیق با 30 مادر20 تا 40 سالۀ شاغل با تحصیلات دانشگاهی ساکن در شهر تهران گردآوری و به شیوۀ تحلیل محتوای متعارف تحلیل شده است. نتایج مطالعه در پنج مقولۀ اصلی شامل حس منحصربهفرد مادری، مادری شیوۀ پذیرش اجتماعی و رهایی از ننگ نازایی، تغییر معنا و ارزش مادری، تصویر متناقض زن شاغل به‌منزلۀ مادر ایدهآل و تعارض کار و مادری ارائه و دربارۀ آنها بحث شده است. در نتیجهگیری از مقاله میتوان گفت معنا و مفهوم مادری در جامعۀ ایران با توجه به موقعیت‌‌های جدید اجتماعی زنان بازتعریف شده است. در این فرایند زنان شاغل به‌دلیل وجودنداشتن و اجرانشدن برنامههای دوستدار خانواده با هزینههای فرزندآوری و تضادهای نقشی شغلی و مادری روبهرویند.
مقاله پژوهشی
مسائل اجتماعی ایران
رسول عباسی تقی دیزج
چکیده
نویسنده در مطالعۀ پیش رو درصدد است که بداند یک جامعه باید چه شرایطی داشته باشد تا به‌موازات برابری در آموزش عالی، به توسعۀ علمی نیز دست یابد. در این زمینه با استفاده از منطق فازی، استخراج شرایط لازم و کافی و شناخت سازوکار علی وقوع نتیجه (توسعۀ علمی) مدنظر قرار گرفت. به‌طور کلی پنج مسیر علی با کفایت نظری مقبول به دست آمد؛ اما به‌دلیل ...
بیشتر
نویسنده در مطالعۀ پیش رو درصدد است که بداند یک جامعه باید چه شرایطی داشته باشد تا به‌موازات برابری در آموزش عالی، به توسعۀ علمی نیز دست یابد. در این زمینه با استفاده از منطق فازی، استخراج شرایط لازم و کافی و شناخت سازوکار علی وقوع نتیجه (توسعۀ علمی) مدنظر قرار گرفت. به‌طور کلی پنج مسیر علی با کفایت نظری مقبول به دست آمد؛ اما به‌دلیل پوشش نظری و تجربی بیشتر، تنها یک مسیر علی دارای اهمیت نظری و تجربی تشخیص داده شد. نتایج مسیر علی منتخب نشان دادند تکثر کنشگر علمی تنها در شرایطی ممکن است سبب توسعۀ علمی شود که جامعه ازنظر داشتن اقتصادی پویا و مبتنی بر تولید در شرایط مطلوبی باشد و ضمن ادغام متقارن در نظام جهانی از بعد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، توان رقابتپذیری زیادی در عرصۀ بینالمللی داشته باشد. به عبارت دیگر، نتایج نشان می‌دهند تکثر کنشگر علمی به‌طور جداگانه تنها یکی از شروط لازم توسعۀ علمی است و برای تحقق توسعۀ علمی باید با عوامل ذکرشده ترکیب شود. ذکر این نکته ضروری است که بین مسیرهای علی، داشتن اقتصادی پویا و مبتنی بر تولید، تنها شرطی بود که در تمام آنها ظاهر شد؛ به‌طوری که موردی یافت نشد که در نبودن اقتصادی مولد، تکثر کنشگران علمی سبب توسعۀ علمی شود.
مقاله پژوهشی
مسائل اجتماعی ایران
عباس حاتمی؛ سوسن نوربخش
چکیده
امروزه محیط زیست به یکی از اصلی‌ترین کانون‌های مطالعۀ پژوهشگران علوم اجتماعی تبدیل شده است. به‌دلیل همین اهمیت، مقالۀ پیش رو با روش زمینه‌ای استروس و کوربین، در پی درک معنایی بحران آب نزد کشاورزان سه شهر زیار، اژیه و ورزنه در شرق اصفهان است. براساس تسلسل تعریف‌شده در این روش، برای گردآوری داده‌ها و رسیدن به مرحلۀ اشباع و اطمینان، ...
بیشتر
امروزه محیط زیست به یکی از اصلی‌ترین کانون‌های مطالعۀ پژوهشگران علوم اجتماعی تبدیل شده است. به‌دلیل همین اهمیت، مقالۀ پیش رو با روش زمینه‌ای استروس و کوربین، در پی درک معنایی بحران آب نزد کشاورزان سه شهر زیار، اژیه و ورزنه در شرق اصفهان است. براساس تسلسل تعریف‌شده در این روش، برای گردآوری داده‌ها و رسیدن به مرحلۀ اشباع و اطمینان، 17 مصاحبه انجام شد؛ سپس در مرحلۀ کدگذاری باز، 35 مفهوم اولیه استخراج شد که پس از تبدیل آنها به مفاهیم انتزاعی 16 مقولۀ اصلی به دست آمد. همین طور در مرحلۀ کدگذاری گزینشی، یک مقولۀ هسته - حکمرانی غلط آب - استخراج شد و مشخص کرد که به گمان کشاورزان شهرهای مطالعه‌شده، بحران آب موجود رابطۀ مستقیمی با حکمرانی غلط آب دارد که در عمل خود را در قالب یک حکمرانی سراسر دولتی و فارغ از دخالت ذی‌نفعان اجتماعی ظاهر کرده است. چنین استدلال شد که دولت به این دلیل ازسوی ساخت اجتماعی مقصر اصلی بحران آب و این وجه از زیست مادی آنان شناخته شده است که خود را به کارگزار انحصاری در حکمرانی آب تبدیل کرده است. با الهام‌گرفتن از بینشی که الینور استرم در اقتصاد سیاسی فراهم کرده بود، پیشنهاد شد دولت با بازاندیشی در این شیوه از حکمرانی اقتصادی، تنظیمات سنتی پیشین مانند طومار شیخ بهایی و نهادهای محلی برآمده از این تنظیمات را احیا کند و به‌جای انحصار نهادی، تنوع نهادی را در این حکمرانی مبنا قرار دهد.
مقاله پژوهشی
خانواده و جنسیت
مهدی رضائی؛ فاطمه محمودی
چکیده
زنان سرپرست خانوار ازجمله گروه‌های اجتماعی آسیبپذیر در جامعه‌اند و زندگی اجتماعی آنان به‌دلیل نبودن یا ضعف سرپرستی مرد با چالشهایی روبه‌روست. هدف این پژوهش مطالعۀ کیفی کیفیت زندگی این قشر از زنان از نگاه خودشان در شهر مرزی بانه در کردستان است؛ شهری که در یک و نیم دهۀ گذشته به‌دلیل تحولات اقتصادی، تغییرات اجتماعی زیادی را ...
بیشتر
زنان سرپرست خانوار ازجمله گروه‌های اجتماعی آسیبپذیر در جامعه‌اند و زندگی اجتماعی آنان به‌دلیل نبودن یا ضعف سرپرستی مرد با چالشهایی روبه‌روست. هدف این پژوهش مطالعۀ کیفی کیفیت زندگی این قشر از زنان از نگاه خودشان در شهر مرزی بانه در کردستان است؛ شهری که در یک و نیم دهۀ گذشته به‌دلیل تحولات اقتصادی، تغییرات اجتماعی زیادی را تجربه کرده و وجود شماری از این زنان، معلول همین تحولات است. روش این پژوهش کیفی است. با 23 نفر از زنان سرپرست خانوار در این شهر مصاحبۀ عمیق انجام شد. حجم نمونه براساس معیار اشباع نظری تعیین شد. از روش تحلیل محتوای کیفی برای تحلیل داده‌های مصاحبهای استفاده شد. تحلیلها درنهایت سبب ظهور چهار مقولۀ اصلی زیر شد: فرسودگی تدریجی، طرد و حاشیهنشینی، بازتعریف جایگاه زنانگی و حمایت برای بقا. این یافته‌ها نشان می‌دهند با وجود وضعیت دشوار و کیفیت نامطلوب زندگی این دسته از زنان، کمکهای مالی و حمایتی نهادهای رسمی حتی در سطوحی پایین در کنار کمکهای مردمی نقش مهمی در زندگی آنها دارند. نکتۀ مهم این است که این حمایتهای رسمی و غیررسمی در بسیاری از موارد تنها به حفظ وضعیت موجودشان کمک کرده و به‌ندرت سبب توانمندی آنها شده است؛ یعنی تنها بقای وضعیت کنونی آنان با ویژگیهای مذکور را تضمین می‌کند و هدایت حمایتها به‌ویژه به حوزۀ اشتغال آنان بسیار مؤثرتر است.
مقاله پژوهشی
مسائل اجتماعی ایران
محمدعلی نادی؛ مژده شجاعی
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین رابطۀ بین ادراک از قلدری در محیط کار، ازخودبیگانگی شغلی و حمایت سازمانی با نیت ترک خدمت و نقش میانجی رفتار شهروندی اجباری به روش همبستگی بین همۀ دبیران زن شاغل در دبیرستان‌های دورۀ متوسطۀ دوم نواحی شش‌گانۀ آموزش‌وپرورش شهر اصفهان انجام شد. نمونۀ این پژوهش به روش تصادفی خوشه‌ای مرحله‌ای و به تعداد 232 نفر انتخاب ...
بیشتر
این پژوهش با هدف تعیین رابطۀ بین ادراک از قلدری در محیط کار، ازخودبیگانگی شغلی و حمایت سازمانی با نیت ترک خدمت و نقش میانجی رفتار شهروندی اجباری به روش همبستگی بین همۀ دبیران زن شاغل در دبیرستان‌های دورۀ متوسطۀ دوم نواحی شش‌گانۀ آموزش‌وپرورش شهر اصفهان انجام شد. نمونۀ این پژوهش به روش تصادفی خوشه‌ای مرحله‌ای و به تعداد 232 نفر انتخاب شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های ادراک از قلدری کویین (1999)، ازخودبیگانگی شغلی موتاز (1981)، حمایت سازمانی ادراک‌شدۀ آیزنبرگر و همکاران (1986)، رفتار شهروندی اجباری ویگودا-گادوت (2007) و نیت ترک خدمت بلودرن (1982) استفاده شد. نتایج نشان دادند بین متغیرهای ازخودبیگانگی شغلی، ادراک از قلدری در محیط کار و رفتار شهروندی اجباری با متغیر نیت ترک خدمت تأثیر مستقیم وجود دارد. بین حمایت سازمانی و نیت ترک خدمت رابطۀ معکوس و بین ادراک از قلدری در محیط کار با رفتار شهروندی اجباری تأثیر مستقیم معنادار وجود دارد؛ اما ازخودبیگانگی شغلی و حمایت سازمانی با رفتار شهروندی اجباری و نیت ترک خدمت رابطۀ معناداری ندارند. ادراک از قلدری در محیط کار، ازخودبیگانگی شغلی و نقش میانجی رفتار شهروندی اجباری بین دبیران دبیرستان‌های دخترانه به‌منزلۀ عاملی مهم و مؤثر بر نیت ترک خدمت شناخته می‌شود.
