بررسی علل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر پرخاشگری در میان خانواده های تبریز

مقدمه و بیان مسأله

با وجود دگرگونی در ساختار خانواده و نقش‏های خانوادگی، بی‏تردید خانواده همچنان یکی از ارکان و نهادهای اصلی جامعه به شمار می‌رود. اهمیت خانواده از این رواست که نه تنها محیط مناسبی برای همسران به شمار می‌آید، بلکه وظیفه جامعه‏پذیری و تربیت نسل‏های آتی را نیز بر عهده دارد. اهمیت والای خانواده زمانی بهتر درک می‌گردد که به کارکردهای اساسی و بنیادین آن توجه کنیم. یکی از این کارکردهای اصلی، تکوین و شکل دهی شخصیت‏های انسان‏هاست. ایفای بهینه این کارکردها، نه تنها برای بقای خانواده، بلکه برای تداوم جامعه و انسجام اجتماعی نیز ضروری است، ولی با این وصف، هم‏اکنون خانواده دچار آسیب‏هایی نظیر: طلاق، اختلافات زناشویی، خودکشی، کودکان فراری و پرخاشگری در خانواده شده است.

پرخاشگری پدیده‏ای است که روابط سالم خانوادگی را که برای تحکیم خانواده لازم و ضروری است، متزلزل ساخته، بعضاً از بین می‏برد. ممکن است برخی افراد تعجب کنند، اما این واقعیت دارد که بیشتر پرخاشگری‏ها در خانواده‌ها روی می‌دهد. برای مثال، آمریکاییان چنان در معرض پرخاشگری‏های اعضای خانواده خود قرار دارند که خانواده را پس از پلیس و ارتش، خشن‏ترین نهاد اجتماعی نامیده‏اند. برخی مدعی‏اند پرخاشگری در خانواده مهمترین مسأله اجتماعی است که امروزه آمریکاییان با آن دست به گریبانند.

یکی از پدیده‏هایی که مطالعه آن به سه حوزه جامعه‏شناسی، روان‏شناسی و فرهنگ بسیار مربوط است، پرخاشگری و رفتارهای پرخاشگرانه است. رفتارهای خشونت‏آمیز را می‌توان در گستره وسیعی از حوزه‏های جامعه‏شناسی و روان‏شناسی مورد تحقیق و مطالعه قرار داد.

در یک مطالعه پیمایشی که روی نمونه‏ای 961 نفری از زنان  19 تا 90 ساله صورت گرفت، مشخص شد که 25% آنها در زمان مصاحبه دچار آشفتگی روان‏شناختی بودند، 22% آنها نشانه‏های شدید بیماری جسمی داشتند و 17% آنها گزارش کرده‌اند که در طول زندگی‏شان در معرض پرخاشگری خانوادگی بوده‏اند. در میان زنانی که پرخاشگری در خانواده را تجربه کرده بودند، فهم این موضوع که زندگی‏شان درمعرض خطر بوده و نیز تأثیر پرخاشگری بر زندگی آنها، هر کدام به صورت معنی‏داری در تغییر پذیری مشکلات روان‏شناختی آنان نقش داشته‏اند. 12% همه موارد مشکلات روان‏شناختی و 7% همه موارد بیماری شدید جسمانی به پرخاشگری در خانواد نسبت داده شده است. پرخاشگری در خانواده به صورت فزاینده‌ای یک مشکل جهانی برای بهداشت روانی محسوب می‌شود و بهداشت روانی و جسمانی افراد، به ویژه زنان و کودکان را به صورت جدی تحت تأثیر قرار می‌دهد. داده‌های موجود بیانگر آن است که 20 تا 50 درصد از زنان در بیشتر کشورها در دوره‌ای از زندگی خود در معرض پرخاشگری در خانواده قرار گرفته‏اند (Heise, Raikes, Watts, Zwi, 1994) .

پرخاشگری در خانواده، عامل خطر سازی مهم برای دامنه وسیعی از مشکلات بهداشتی در نظر گرفته شده است؛ از جمله پایین بودن وزن نوزادانی که هنگام تولد مادران شان در معرض خشنوت همسران شان بودند (Bullock & Mc. Farlane, 1993) .

بنابراین، مطالعات اپیدمیولوژیک در این زمینه در مورد این که  چه کسانی، چگونه و با چه انگیزه و وسیله‏ای مورد پرخاش قرار می‌گیرند و عوامل مؤثر بر آن چه چیزهایی هستند، یکی از ضرورت‏های اجتناب ناپذیر برای پیشگیری و درمان این معضل اجتماعی به شمار می‌آید، چرا که باید دقت کرد  برای داشتن جامعه‏ای سالم و افرادی متعادل در جامعه، نمی‌توان روابط پرخاشگرانه در خانواده را نادیده گرفت،. زیرا نتایج ناشی از رفتار پرخاشگرانه خانواد بر قربانی، سبب می‌شود که او در روابط اجتماعی خود با دیگران رفتاری نابهنجار داشته باشد وحتی برای افرادی که از مقوله خشونت دورند و از آن ذهنیتی ندارند، مشکلاتی به وجود آورد. با توجه به موارد ذکر شده، می‌توان به اهمیت بررسی موضوع پرخاشگری خانوادگی پی برد، چرا که تنها با شناخت جامع و کامل این پدیده و همچنین، با شناسایی و شناخت عوامل دخیل در آن می‌توان آن را تحت کنترل در آورد و از آثار مخرب آن جلوگیری نمود و یا حداقل آن را کاهش داد. پس شناسایی مکانیزم‏های پرخاش و عوامل مستعد کننده آن، زمینه لازم را برای برنامه‌ریزی و داشتن جامعه و خانواده‌ای سالم فراهم می‏آورد. بی شک با شناخت تشخیص و تبیین دقیق عوامل مؤثر بر بروز پرخاشگری خانوادگی جلوگیری از وقوع آن امکان پذیر خواهد بود.

پیشینه و مبانی نظری

از نظر مفهومی، واژه پرخاشگری ناظر به نوع شدت عمل در مقابل دیگران به مفهوم کلی اعم از فردی، جمعی، کلامی، رفتاری ایجابی و سلبی است (طاهری، 1381: 12).

پرخاش معنای متقن و مشخصی ندارد؛ برای نمونه برخی از تعاریف آن تنها بر جنبه فیزیکی تأکید کرده، هر فعل یا رفتار تهدیدآمیزی را که به قصد ایراد صدمه صورت گیرد و عملاً به ایراد صدمه و آسیب منجرشود یا احتمال ایراد صدمه و آسیب را در پی داشته باشد، در زمره رفتارهای پرخاشگرانه محسوب می‌کنند. سازمان جهانی بهداشت در تعریف خود از پرخاش بیان می‌دارد: «پرخاش استفاده عمدی از نیرو یا قدرت فیزیکی، ارعاب یا تهدید بر خود یا دیگری است که علیه یک گروه یا جامعه صورت گرفته و به آسیب جسمی مرگز یا آسیب روانی سوء رشد و تکامل یا محرومیت منجر شود یا احتمال وقوع این نتایج متصور شود» ( سازمان جهانی بهداشت، 1380: 138) .

رویکرد رفتار گرایی – نظریه یادگیری اجتماعی

اندیشه و ایده اصلی این رویکرد آن است که رفتار شخص محصول یادگیری‏های پیشین اوست. رفتار کنونی، شکل گرفته به وسیله تقویت‏های گذشته است. در هر موقعیتی شخص رفتارهای معینی را می‏آموزد که بر اثر تکرار ممکن است به صورت عادت در آیند. وقتی شخص دوباره در آن موقعیت قرار گیرد، سعی خواهد کرد همان رفتار عادت شده خود را تکرار کند، نظریه‌های یادگیری در دهه 1930 بر مبنای کارها و تحقیقات کسانی چون ایوان پاولوف، فیزیولوژیست و روان‏شناس روسی در مورد شرطی شدن پاسخگو و بی اف اسکینر، روان‏شناس آمریکایی در مورد شرطی شدن کنشگر محبوبیت و شهر زیادی پیدا کردند. کاربرد این نظریه در مورد رفتارهای اجتماعی به وسیله آلبرت بندورا، روان‏شناس کانادایی– آمریکایی به ایجاد نظریه‏ای دیگری با نام نظریه یادگیری اجتماعی انجامید (کریمی، 1381: 37).

طبق نظر بندورا، پرخاشگری کاملاً جنبه تقلیدی دارد و از راه مشاهده کسب می‌شود و نمی‌تواند پایه ذاتی داشته باشد (کریمی، 1373: 219).

پرخاشگری بین والدین مدل والگویی برای یادگیری رفتار خشنوت‏گرایانه است. بچه‏هایی که پرخاشگری والدین را تجربه و مشاهده می‌کنند، پرخاشگری را به عنوان ابزاری مناسب برای بیان خشم و کنترل رفتار دیگران می‏پذیرند. بنابراین، از این دیدگاه در خانواده‌هایی که اعضای آن در کودکی شاهد پرخاشگری والدین بوده‏اند، احتمال بروز پرخاشگری یا تن دادن به آن به مراتب بیشتر از خانواده‌های دیگر است.

بدین ترتیب، مفروضات نظریه یادگیری اجتماعی در مورد پرخاشگری را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

1-              پرخاشگری قابل انتقال از نسلی به نسل دیگر است.

2-               پرخاشگری می‌تواند از طریق مدل بندی (تقلید) یاد گرفته شود.

3-  مطالعات زیادی در خصوص پرخاشگری در خانواده به ارتباط ( مستیقم و غیر مستقیم) در دوران کودکی و پرخاش در دوران بزرگسالی پی برده‏اند.

بویرگمن در توضیح علت احتمال پرخاش در تمامی خانواده‌ها بر نقش عوامل فردی تأکید می‌کند. او نشان می‌دهد . در خانواده‌هایی که اعضای آن خود در دروان کودکی در معرض پرخاش قرار گرفته‏اند، احتمال بروز پرخاش یا تن دادن به آن، به مراتب بیشتر است (درویش‏پور، 1378: 51).

نظریه پرخاشگری و خشونت

صاحبنظران حوزه علوم اجتماعی در مورد پرخاشگری به دو دسته تقسیم شده‌اند: گروهی که معتقدند پرخاشگری ذاتی و فطری است و گروهی که آن را حاصل عوامل اجتماعی و در نتیجه آموختنی می‌دانند.

تحقیقات لئونارد برکوویتز در مورد پرخاشگری نشان داده است که حتی مشاهده آلات و ابزار پرخاشگری می‌تواند در شخص مشاهده کننده حالت پرخاشگری را برانگیزد و نیز در مورد فرضیه ناکامی– پرخاشگری، محققان پس از گزارش نتایج گروه ییل کوشیدند این آزمایش را دنبال کنند، اما بیشتر آزمایش‏ها نشان داد که پرخاشگری نتیجه حتمی و اصلی ناکامی نیست. در این مورد به تحقیات بارکر دمبو لوین و سی یرز می‌توان اشاره کرد. همچنین، در نقاطی از جهان و در بعضی فرهنگ‏ها اصولاً چیزی به نام پرخاشگری وجود ندارد؛ مثلاً به گفته اتوکلاین برگ در یکی از قبایل وقتی دو نفر با هم اختلاف یا نزاعی دارند، به جای جنگ و دعوا مراسمی انجام می‌دهند که به آن پتلاچ گفته می‏شود؛ بدین صورت که هر یک از آنها به خانه خود می‏روند و اموال خود را آورده، در بین افراد قبیله تقسیم می‌کنند. همچنین، در قیبله دیگری موارد اختلاف را به شعرگویی در حضور جمع و هجو کردن یکدیگر مطرح می‌کنند و قبیله داوری می‌کند که در این مشاعره چه کسی برنده شده است و برنده مشاعره طبعاً برنده دعوا شناخته می‌شود. به عبارت دیگر،  پرخاشگری در این موارد لااقل با ملاک همگانی بودن مطابقت نمی‌کند.

رویکر روانکاوانه: نظریه ناکامی- پرخاشگری

دیدگاه انگیزشی

پرخاشگری می‌تواند معلول هر موقعیت ناخوشایند یا ملال انگیزی، مثل خشم، درد و .... باشد، اما مهمترین عامل در ایجاد پرخاشگری از میان همه عوامل، ناکامی است. اگر فردی در نیل به هدف خود با شکست مواجه شود، ناکامی حاصل ، احتمال پاسخ پرخاشگرانه او را افزایش می‌دهد. معنای این مطالب این نیست که ناکامی همواره به پرخاشگری منجر می‌شود، یا این که ناکامی تنها علت پرخاشگری است (آرنسون، 1385: 289).

بر طبق اعتقادات نظریه‏پردازان انگیزشی، ناکامی یک علت اساسی پرخاشگری است که حالتی از انگیختگی یا سائق را در شخص به وجود می آورد که در حضور قرینه‏های مناسب ظاهر می‌شود. در نتیجه، برای کنترل باید به راه‏هایی بنیدیشیم که می‌توانند ناکامی را کم کنند (کریمی، 1373: 226)

نظریه منابع

نظریه منابع یکی از اولین نظریه‏هایی بود که ویلیان گود در مورد  پرخاشگری خانوادگی مطرح کرد، بر پایه این نظریه، نظام خانواده، مانند هر نظام یا واحد اجتماعی دیگری دارای نظام اقتداری است و هر کس که به منابع مهم خانواده بیشتر از دیگران دسترسی دارد، می‌تواند سایر اعضا را به فعالیت در جهت امیال خود وا دارد (Borgata, 1992: p.461).

به نظر گود، افراد بسیار قدرتمند خانواده کمتر از دیگران به اعمال قدرت از طریق خشونت بدنی دست می‏زنند، زیرا منابع متعدد دیگری دارند که از طریق آنها قادر به اعمال قدرت هستند، اما در میان افرادی دارای ضعف اجتماعی – اقتصادی هستند، تنها منابع قدرت، زور بدنی و استفاده از آن است. در این نظریه، اصل بر ثابت نگه داشتن ساختار خانواده است و برای این ثبات، از منابع گوناگونی استفاده می‌شود که خشونت یکی از آنهاست.

وی هم چنین استدلال نمود که منابعی مانند: موقعیت، منزلت اجتماعی، پایگاه فرد در بیرون از خانواده، شغل، اقتدار سیاسی و ... قدرت اعضای خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد، زیرا طبقات اجتماعی مختلف و گروه‏های قومی، در دستیابی به منابع جایگزین تفاوت دارند. بنابراین، اعضای طبقات پایین ممکن است بیشتر از طبقات دیگر تمایل به استفاده از پرخاشگری خانوادگی به عنوان ابزاری برای کسب قدرت در خانواده داشته باشند (طباخی، 1385).

نظریه کارکردگرایی

کارکردگرایان در مورد پرخاشگری خانوادگی در واقع توجیه کننده خشنوت هستند. آنها خانواده را گروهی در نظر می‌گیرند که در آن افراد با جنسیت‏ها و گروه‏های سنی متفاوت، مدتی طولانی در ارتباط نزدیک با هم قرار می‌گیرند. بر خلاف سایر گروه‏ها، در این گروه سلسله مراتب بر اساس تخصص، صلاحیت و لیاقت صورت نمی‌گیرد، بلکه بر اساس جنسیت سن و قدرت اقتصادی و وجود علایق متفاوت این گروه ناهمگون، سبب به وجود آمدن تضادهای آشکار و یا پنهان می‌شود.

این تضادها، ویژگی‏ها و کارکرد‏های مناسب خانوادگی را از بین می‏برد و در نتیجه باید آنها را از سر راه برداشت. رفع تضادهای خانوادگی با استفاده از وسایل قدرت در مواردی، از راه خشونت امکان‏پذیر می‌گردد. در این حالت، خشونت سبب طبیعی شدن جریان زندگی روزمره می‌شود و خانواده به کارکردهای اساسی خود می‌پردازد که در آن مسؤولیت زنان، انجام دادن وظایف خانوادگی و مسؤولیت اصلی مردان، برقراری ارتباط با جهان خارج و نان‏آوری است.

پارسونز بر تفکیک نقش‏های جنسیتی تأکید می‌کند و پدر را رئیس و مادر را مدیر داخلی خانواده می‏داند. در این مفهوم خشونت برای بقای خانواده کاربرد پیدا می‌کند ( طباخی، 1385: 52)

سؤال تحقیق

عوامل و میزان  بروز پرخاشگری در خانواده در پاسخگویان مورد مطالعه چقدر است؟

فرضیه تحقیق

عامل بروز پرخاش در خانواده نسبت به پایگاه اقتصادی – اجتماعی، فقر، فاصله سنی زوجین، سن ازدواج زن و مرد، طول مدت ازدواج زوجین، ترکیب خانواده، پایبندی زوجین به اعتقادات دینی، آزادی زوجین در انتخاب همسر و تجربه خشونت در دوران کودکی، از سوی والدین پاسخگویان بستگی دارد.

روش تحقیق

در این پژوهش که از نوع تحقیقات همبستگی با روش کمّی است، برای تعیین میزان پرخاشگری خانوادگی و گردآوری  اطلاعات لازم برای آزمون فرضیه‏ها از روش پیمایش  استفاده گردیده و از نظر زمانی به روش مقطعی و از نظر دامنه تحقیق به صورت پنهانگر و از نظر وسعت خرد و از نظر هدف کاربردی است.

جامعه آماری و روش نمونه‏گیری

جامعه آماری این تحقیق افراد بالای 15 سال ساکن شهر تبریز هستند که طبق آخرین  مرکز آمار ایران در نیمه سال 1384 برابر 208/733 نفر بودند. برای نمونه‌گیری از روش انتخاب نمونه بر حسب حجم یا همان به اختصار PPS استفاده شد که نوعی نمونه‌گیری خوشه‏ای چند مرحله‏ای به نام نمونه‌گیری با احتمال متناسب با حجم است (ببی، 1384: 460).

روش تعیین حجم نمونه

برای محاسبه حجم نمونه از فرمول کوکران با دقت برآورد 05/0d= و حداکثر واریانس 25/0pq= حدود 384 نفر نمونه انتخاب شدند (رفیع پور، 1377: 383).

روش گردآوری داده‌ها

در این پژوهش، مطالعات اسنادی ( فیش‏برداری) برای بررسی سوابق، بررسی ماهیت مسأله و تعاریف مربوط و همچنین، برای چارچوب‏های تئوریک استفاده شده و برای آزمون فرضیه‏ها با استفاده از پرسشنامه، داده‌های لازم جمع‏آوری شده است.

ابزار گردآوری داده‌ها

برای پژوهش حاضر پرسشنامه‏ای با 55 سؤال طراحی شد که 28 سؤال مربوط به متغیرهای مستقل و 27 سؤال مربوط به متغیر وابسته پرخاشگری در خانواده بود. از 27 سؤال مربوط به متغیر وابسته دو سؤال مربوط به مفهوم کلی خشونت بود. همچنین، چهار سؤال مربوط به خشونت عاطفی، چهار سؤال مربوط به خشونت احساسی ( بی‏اعتنایی)، پنج سؤال مربوط به خشونت اجتماعی، چهار سؤال مربوط به خشونت اقتصادی، چهار سؤال مربوط به خشونت مذهبی و چهار سؤال مربوط به خشونت جنسی بود.

نحوه سنجش متغیرها و سازه‏ها

نحوه سنجش بروز پرخاشگری در خانواده

بروز برخاشگری در شش بعد اصلی یعنی: 1- عاطفی؛  2- احساسی(بی‏اعتنائی)؛  3- جنسی؛  4- اجتماعی؛  5- اقتصادی؛   6- مذهبی سنجیده شد و پس از تحلیل عامل‏ها پرخاش عاطفی و احساسی و جنسی با 14 سؤال و اجتماعی با پنج سؤال و اقتصادی با چهار سؤال و پرخاشگری مذهبی نیز با چهار سؤال که هر کدام نیز در مقیاس رتبه‏ای 5 درجه‏ای طراحی شده بودند، دسته‏بندی و ارزیابی شدند. در نهایت، نمره بروز پرخاشگری از ترکیب نمره‏های پرخاشگری عاطفی، جنسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی سنجیده شد و دامنه نمره‏های آن بین صفر تا 100 تعیین گردید؛ یعنی صفر عدم بروز پرخاش در خانواده و 100 پرخاش کامل در نظر گرفته شد.

نحوه سنجش پایگاه اقتصادی – اجتماعی

پایگاه اقتصادی– اجتماعی پاسخگویان طبق معیار شاخص پایگاه اقتصادی – اجتماعی نام – پاورز و با جمع رتبه‏های شغلی و رتبه درآمد و محل سکونت در مقیاس رتبه‏ای محاسبه شد.

اعتبار سؤال‏ها از طریق تکنیک تحلیل عاملی و براساس ضرایب بار عاملی آنها در هر یک از سازه‏های زیر بنایی تعیین شد.

پایایی سؤال‏ها نیز بر اساس آزمون آماری آلفای کرونباخ و پایداری درونی گویه‏ای محاسبه گردید. طبق اطلاعات جدول (1) پایایی سؤال‏ها مربوط به تنش‏های عاطفی، جنسی و عدم اعتنا به نیازهای زوجین نسبت به یکدیگر ( بی‏اعتنایی) 96/0؛ تنش‏های اجتماعی 93/0، تنش‏های اقتصادی 84/0 ، تنش‏های مذهبی 74/0 و تنش‏های دینی، مذهبی  76/0 به دست آمده است که همه سازه‏های مورد بررسی از پایایی لازم برخوردارند، زیرا حداقل مقدار لازم برای پایایی سؤال‏ها 7/0 است (سرمد، 1385: 169).

جدول 1- پایایی سؤال‏ها و گویه‏ها

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

برای تفکیک و دسته‏بندی سؤال‏های مربوط به سازه بروز پرخاش از روش‏های تحلیل عاملی اکتشافی استفاده گردید. همچنین، برای توصیف متغیرهای کیفی از شاخص‏های درصد و فراوانی و برای سنجش‏های متغیرهای کمّی از شاخص‏های مرکز و پراکندگی استفاده شده است. برای آزمون فرضیه‌ها نیز از ضریب هبستگی پیرسون؛ آزمون تفاوت میانگین مستقل T.test و تحلیل واریانس یکطرفه استفاده گردید که در نهایت برای تبیین عوامل مؤثر بر پرخاشگری از رگرسیون چندگانه استفاده شد.

یافته‏ها

در مقاله حاضر 3/48 درصد  از پاسخگویان زن و 7/51 درصد مرد بودند که میانگین سن آنها 2/8±53/34 با حداقل سن 18 و حداکثر 65 سال بود. از نظر تحصیلات 5/0% از پاسخگویان بیسواد، 1/3% دارای تحصیلات ابتدایی، 2/6% راهنمایی، 8/6% دبیرستان ، 8/28% دیپلم، 8/14% فوق دیپلم، 7/31% لیسانس و 1/8% دارای تحصیلات فوق لیسانس بودند.

2/85% از پاسخگویان مورد مطالعه نوع خانواده‏شان هسته‏ای بود و 8/14% نیز در خانواده‌های گسترده زندگی می‌کردند . 1/89 پاسخگویان ازدواجشان غیر اجباری و 4/10% نیز ازدواجی اجباری  داشتند. مدت زمان طول ازدواج پاسخگویان 49/8±22/10 سال با حداقل 1 سال و حداکثر طول ازدواج 45 سال بوده است.

وضعیت اقتصادی- اجتماعی افراد مورد مطالعه

در مطالعه حاضر وضعیت اقتصادی بر مبنای شغل، درآمد و میزان تحصیلات افراد مورد مطالعه طبق شاخص رتبه‏گذاری پایگاه اقتصادی – اجتماعی نام- پاورز سنجیده شده است که در نهایت 7/23% در طبقه پایین،  7/53%  در طبقه متوسط و 6/22% نیز در طبقه بالا قرار گرفتند.

توزیع پراکندگی میزان بروز خشونت در خانواده‌های مورد مطالعه

بر اساس اطلاعات جدول (2) ملاحظه می‌شود که متوسط میزان بروز پرخاشگری در خانواده بر اساس اظهارات پاسخگویان برابر 90/20±74/27 محاسبه گردیده  که حداقل میزان بروز پرخاش صفر و حداکثر 06/96 است. ضریب کجی (چولگی) 717/0sk= است که بیانگر مثبت بودن توزیع داده‌هاست؛ به طوری که 25/0 پاسخگویان میزان بروز پرخاشگری در خانواده را کمتر از 60/10 ، 25% بین 60/10-47/22 ، 25% بین 47/22-85/42 و 25% نیز بیش از 85/42 اظهار کرده‌اند که در مجموع می‌توان گفت میزان بروز پرخاشگری در خانواده کمتر از حد متوسط است.

جدول 2-  توزیع پراکندگی میزان بروز خشونت در خانواده‌های مورد مطالعه

جدول 3- توزیع پراکندگی میزان بروز انواع خشونت در بین خانواده‌های مورد مطالعه

در پاسخگویان را می‌توان تبیین کرد.

در مجموع طبق اطلاعات جدول (5) و با توجه به ضرایب بتاهای غیراستاندارد ملاحظه می‌شود که با مقدار ثابت () برابر 92/8-a= و نوع ازدواج با 53/27، تعداد افراد خانواده با 16/2 ، سن پاسخگویان هنگام ازدواج با 47/0  و پایگاه اقتصادی– اجتماعی با 14/6-  در تبیین میزان بروز پرخاش سهم معنی‏داری دارند.

در نهایت با حدف مقدار آلفا () از طریق استاندارد کردن مقادیر متغیرهای مستقل ملاحظه می‌شود که به ترتیب نوع ازدواج با 406/0، تعداد افراد خانواده با 132/0 ، سن پاسخگویان هنگام ازدواج با 09/0 تأثیر مثبت و پایگاه اقتصادی– اجتماعی با 2/0  بیشترین تأثیر منفی در پیشگیری بروز پرخاش در خانواده پاسخگویان مورد مطالعه دارند.

همچنین، شکل رگرسیونی تبیین شده بر اساس آزمون تحلیل واریانس، خطی است زیرا مقدار آزمون F برای تعیین معنی‏داری اثر متغیرهای مستقل بر میزان بروز خشونت برابر 77/36 با سطح معنی‏داری 000/0P= می‌باشد .

جدول 4- تبیین میزان خشونت خانوادگی بر اساس پایگاه اقتصادی- اجتماعی،

فقر، فاصله سنی زوجین، سم ازدواج زن و مرد، طول مدت ازدواج زوجین، ترکیب خانواده، پایبندی زوجین به اعتقادات دینی، آزادی زوجین در انتخاب همسر و تجربه

پرخاش در دوران کودکی

جدول شماره (5): ضرایب متغیر های مستقل باقیمانده در شکل رگرسیونی به روش گام به گام