نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی،دانشگاه شیراز، ایران
2 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه یاسوج، ایران
3 دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه یاسوج، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction
Making over tenets and assessments of cooperation and its functions,the mutual relationship between development of cooperativesand various forms of assetsis understood. To develop and fortify a cooperative, different finances are needed such associal assets, economical assets, and cultural assets. Consideringthe scales of social assets, if cooperation is to be assumedan organization, social assets arethe most significant parts of the organization. Other assets are in lower ranks. Social assets embodysocial networks’ simplification of cooperation and harmony to realize the organization goals. It also leads to a better performance in cooperative organization, creating solidarity and harmony among the organization members. Socialscholars define social assets as an engine whichdirectsthe society forward on its path to promotion. These scholars believe that social assets and economical assets are the same, but there is a slight difference; social assets putmore stresson the fund of mutual groups. They believe thatsocieties canpromotevital progresses to control the board of these assets and expend it (Jahaugiri and Shokrizadeh, 2010). Thus, social assets are of great importance for the development of and having positive effects on society and boosting the performance of cooperative organizations. The facilities and potentials of agricultural industrial sectors and their potentialityin our country haveattracted the attentions.
The interaction between industry and agriculture is required to reach a consonant progress. Ignoring one of these factors, the result will be insufficiencyor lack any progress in the second one. The government shouldconsider fair and equal finance budgeting forboth sectors. Accordingly, the goal of reaching 25%of cooperative share in thenational economy will be achieved.As a result, the domestic production will be improved. Acquiring this goal and other predicted goals in the twenty-year pre-planned procedure along with improving the agricultural and industrial cooperatives need assessment and analyzing their performances and also planningand setting the goals. The functionalassessment of agriculture and industrial cooperativeorganizationsshouldnot to be ignored. It has been tried to assess the performance and legal capacities of cooperative section of Boyer-Ahmad region. Atthe same time, the capabilities and shortcomings have been identified.
Material and methods
The padding method was applied for data collection;it wasdealt with some antecedent questionnairesfully evaluated by scholars.Based on the statistics,there were 210 people who wereall members of industrial or agricultural cooperative organizations in Boyer-Ahmad region. Morgan-chart (Hassanzadeh,2007) was used, and only136 people were selected.
Using categorical sampling method,industrial and agricultural cooperativesamples were collected. The presentstudyaimed toevaluatethe effects of social assets on the function of agricultural and industrial cooperatives. The notions and methods of assessing the samples and methods are introduced. Putnamdefined social assets as a glimpse of social life (networks, norms, and trust)in which the participants act together to reach certain and common goals(Feeld,2007). In the present study, social values of people bring about better cooperationof the staff, reducethe expenses of interactions and exchanges, and even simplify the interoperation to achieve the goals or expandthe revenues. To analyze the social assets, some criteria such asocial awareness, social solidarity, social reliance, and social participation were extracted from Putnamtheory and then evaluated using Likerts’F opinion questionnaire (none, very little, normal, much, very much, totally). The functionability assessment is defined as measuring and analyzing the performance of organizations in a certain period of time. Sincethe whole process and its measures are fully explained to organizations (Tabarasa, 1999), in this study, the functionability assessment isa process through which the procedure of development and analyzable criteria are considered, a process that allows the systematic assessment of development with regard to the pre-planned goals. The performance of agricultural and industrial cooperative organizations isperceivedthrough their functioning sincethey have unbreakable bonds with strategic goals of the organization, contest for the customer, orientation, and cash incomes. To analyze industrial and agricultural organizations’ performance, functional and non-functional criteria were extracted from Kaplan and Norton balanced prominence card, and then were calculated.Using compound criteria,the financial aspectsof industrial and agricultural cooperative organizations were analyzed. The non-financial aspect was evaluatedthrough the scales of customer orientation and member orientation. Financial functioning means some financial criteriaincludingthe amount of the capital, the scale of income, the condition of expenses,the qualification of loans, and profits’income. Non-financial performance means members’satisfaction of cooperative organization with regard to obviating their needs, market orientation, and boosting eagerness to purchase the productions of that organization (Torabi et al., 2010). To analyze the financial function with regard to its importance and effective variants on cooperative organizations’performance, the first step is to consider previous researches such as Torabi Dalooiet al.(2010). According to Keor(2006), there are no measures on financial variables of industrial and agricultural cooperative organizations.
It the second stage, the numerical taxonomy method was used. The specified categories and financial measures and the average of every single measurewere calculated for industrial and agricultural cooperative organizations, and then atthe next step, every organization,having a higher financial rank ofthe average of measures,gotone,and those having a lower rank . In the end, the grand total of the numbers was obtained. The financial mixing criterion was calculated for every cooperative organization under the banner of financial functioning.
Finally, the average scores were obtained from non-financial indexes after being recordedand made intoone level; they were added and considered as the performance score. Thecomponent validity was determinedthrough confirmatory factorial analysis.And to determine the reliability of internal cooperation, Cronbach’s Alpha was used. The results of factorial analysis showed that member orientation and customer orientation factors could predicate. Based on the results, 51%of non-financial performances’ variation and four factors including social participation, social awareness, social solidarity, and social trust may predicate 54 %of the social capital.The extent of KMO test for social capital equals0.806, and each of these two elements is significantat 0.001, suggestingthat correlation matrix between items of each elementis not identity matrix. It demonstratesthat there is a high correlation between items internal to each factor. There is no correlation between items of one factor andother items. Considering that the alpha valuesof the variables are higher than 0.70, it can be said that this study has a good reliability, showing a suitable internal solidarity.
Discussion
The findings of the current survey emphasized the impact of the social participation, social integration, and social awareness onthe performance of agricultural and industrial cooperatives. These variables account for 37.7 %of the cooperatives’ performance changes. The results also revealed that social trust, age, sex, marital status, ethnicity, education level, activity record, and membership recordof the cooperative members at cooperatives do not affect cooperatives’ performance.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه و بیان مسأله
با اندکی ژرفنگری در اصول و اندیشههای تعاون و کارکردهای آن می‌توان دریافت که همواره بین رشد و توسعۀ تعاونیها و گونههای مختلف سرمایه، رابطۀ دو سویه‌ای وجود دارد. در راستای توسعه و تقویت هر تعاونی، به سرمایههای متعددی ازجمله سرمایۀ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیاز است. با توجه به مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی، اگر تعاون، بخش و یا نظام در نظر گرفته شود، سرمایۀ اجتماعی، مهمترین جزء این بخش و نظام است و سایر سرمایههای لازم برای تعاونیها در درجۀ بعدی اهمیت قرار دارند. سرمایۀ اجتماعی، فرایندی است که به شکلگیری شبکههای اجتماعی و تسهیل هماهنگی و همکاری برای تحقق اهداف منجر میشود و با ایجاد انسجام و همبستگی در اعضای شرکتهای تعاونی، به بهبود عملکرد شرکتهای تعاونی می‌انجامد. بسیاری از اندیشمندان اجتماعی در تبیین سرمایۀ اجتماعی با برشمردن مؤلفههای تشکیل‌دهندۀ آن، سرمایۀ اجتماعی را موتور حرکت جامعه برای گذراندن مراحل رشد و تعالی می‌دانند و معتقدند سرمایۀ اجتماعی، همان مفهوم سرمایۀ اقتصادی را با اهمیتی بیشتر با تأکید بر گروههای مرجع دارد. از دید دانشوران، جامعهای توان گام‌نهادن در پویش توسعه را دارد که در میزان انباشت سرمایۀ اجتماعی بتواند اثر بگذارد و موجودی این سرمایه را تقویت کند (جهانگیری و شکریزاده، 1389: 108)؛ بنابراین در این پژوهش به سرمایۀ اجتماعی با نقش مهمی، که در توسعه ایفاء میکند و کارکردهای مثبتی که برای جامعه دارد و به‌دلیل نقش مؤثر آن در بهبود عملکرد شرکتهای تعاونی توجه شده است.
امکانات و استعدادهای بخش کشاورزی و صنعتی به همراه پتانسیلهای ایدئال و مطلوب آنها در کشور باعث شده است نگاهها به آنها معطوف شود. تعامل و ارتباط هماهنگ بین بخش صنعت و بخش کشاورزی، لازمۀ توسعۀ پایدار است و بدون رشد صنعت، امکان توسعه در بخش کشاورزی میسر نمیشود و برعکس؛ بنابراین رشد بخش کشاورزی و صنعت، لازم و ملزوم یکدیگرند و بدون بخش کشاورزی رشدیافته، توسعۀ صنعت و اقتصاد کشور، با وقفه و تنگناهای اساسی مواجه میشود. این امر کوششهایی را میطلبد که منابع موجود در هر دو بخش با عدالت معقول توزیع شوند تا تحقق سهم 25 درصدی تعاون در اقتصاد ملی فراهم شود و قابلیت‌های تولید ملی افزایش یابند. تحقق این امر و اهداف پیشبینی‌شده در سند چشمانداز بیست‌سالۀ کشور و ایجاد بهبود در شرایط تعاونیهای کشاورزی و صنعتی کشور، نیازمند اندازهگیری عملکرد آنها و برنامه‌ریزی و هدفگذاری برای بهبود عملکردشان است؛ بنابراین ضرورت ارزیابی عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی بر کسی پوشیده نیست. در همین راستا لازم است عملکرد و ظرفیتهای قانونی بخش تعاونی در شهرستان بویر احمد ارزیابی، نقاط قوّت و ضعف شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی در این شهرستان شناسایی و در راستای اعتلای اهداف نهضت تعاون قدمی برداشته شود. در این پژوهش نیز به‌دلیل همین نزدیکی، تأثیر مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد بررسی شده است تا مؤثرترین ابزارهای ارتقای کارآمدی، توانمندسازی و بهسازی تعاونیهای کشاورزی و صنعتی این شهرستان شناسایی شوند.
پیشینۀ پژوهش
پژوهشگران متعددی در داخل و خارج کشور، عملکرد تعاونیهای صنعتی و کشاورزی را بررسی و به تأثیر مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی در آن توجه کردهاند که در زیر به برخی مطالعات اشاره شده است:
ترابی و همکاران (1389) در پژوهشی با عنوان «بررسی میزان تأثیر مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکتهای تعاونی» میزان تأثیر مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی را در عملکرد تعاونیهای دام و طیور در شهرستان مشهد بررسی کردهاند. این پژوهش، که به روش پیمایشی روی 170 نفر از اعضای تعاونیهای دام و طیور شهرستان مشهد انجام شد، نشان داد مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سطح تحصیلات و سن پاسخگویان در میزان عملکرد شرکتهای تعاونی اثرگذارند.
جهانگیری و شکریزاده (1389) پژوهشی با عنوان «بررسی تأثیر سرمایۀ اجتماعی در عملکرد سازمانهای غیردولتی زنان از دید اعضا در شهر شیراز» انجام دادهاند. جامعۀ آماری این پژوهش، تشکلهای غیردولتی زنان شیراز و حجم نمونه 322 نفر بوده است. نتایج این پژوهش نشان دادند رابطۀ معناداری بین تأهل، قومیت، تحصیلات اعضا و تحصیلات همسرانشان با عملکرد سازمان وجود نداشته است؛ امّا بین شاخصهای سرمایۀ اجتماعی ساختاری و شناختی با عملکرد سازمان، رابطه وجود داشته است، بهگونهای که با افزایش سرمایۀ اجتماعی ساختاری و شناختی، عملکرد سازمانها نیز افزایش مییابد.
نک و کیفر[1](1997) در پژوهشی با عنوان «آیا سرمایۀ اجتماعی به یک منفعت اقتصادی منجر میشود؟» تأثیر سرمایۀ اجتماعی را در عملکرد اقتصادی در بازارهای اقتصادی 29 کشور جهان (برزیل، ترکیه، مکزیک، پرتغال، شیلی، فرانسه، نیجریه، ایتالیا، آرژانتین، آفریقای جنوبی، بلژیک، آلمان، اتریش، هلند، کره جنوبی، ژاپن، ایرلند، ایسلند، سوئیس، امریکا، انگلستان، استرالیا، کانادا، دانمارک، فنلاند، سوئد، نروژ، هلند و اسپانیا) بررسی کردهاند. نتایج این پژوهش نشان دادند در کشورهای با درآمد بالا، هنجارها و مؤسسات مدنی، سطح بالاتری دارند. اعتماد و همکاری مدنی با عملکرد اقتصادی، رابطۀ مثبت داشته است. همکاریهای مدنی در جوامعی قوی‌تر است که نهادهای رسمی، مدافع حقوق مالکیت و قراردادها هستند.
بار[2](2000) در پژوهشی با عنوان «روند سرمایۀ اجتماعی و آگاهی فنی در بخش صنعتی غنا» تأثیر مشارکت شبکهها، ارتباطات و تعاملات اجتماعی را در عملکرد شرکتهای کوچکو زودبازده کارآفرین (SME) در غنا بررسی کرده است. یافتهها نشان دادهاند تعاملات اجتماعی باعث افزایش ظرفیت کسب اطلاعات و آگاهیهای فنی و تجاری (آگاهی اجتماعی) در میان شرکتها و ارتقای مشارکتهای اجتماعی در میان آنها در ایجاد جوّ مناسب و اعتماد اجتماعی میشوند. با تعامل مناسب اطلاعات میان شرکتها، عملکرد مالی شرکتها بهبود خواهد یافت. در این پژوهش، تأثیر ویژگیهای فردی نظیر سن، درآمد، سطح تحصیلات و سابقۀ عضویت در عملکرد شرکتهای کوچک و زودبازده کارآفرین معنادار به دست آمده است.
جانسون و همکاران[3] (2002) در پژوهشی با عنوان «اهمیت سرمایۀ اجتماعی در شرکتهای کشاورزی روستایی کلمبیا» نقش و اهمیت سرمایۀ اجتماعی را در عملکرد شرکتهای کشاورزی روستایی بررسی کردهاند. در این پژوهش، 50 شرکت از 5 ناحیۀ اقتصادی در کشور کلمبیا انتخاب شدهاند تا مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی در آنها بررسی شوند. مطابق یافتههای پژوهش، سرمایۀ اجتماعی، سه کارآیی مختلف در عملکرد شرکتهای کشاورزی داشته است. اول، برای افزایش دامنۀ شرکتهای اطلاعاتی و کسب اطلاعات بیشتر (آگاهی اجتماعی) در ارتباط با بازار و منابع مالی اثرگذار بوده است. دوم، دامنۀ نظارت مالی و اجرایی را در انجام معاملات اقتصادی شرکتها کاهش داده است؛ به عبارتی، اعتماد اجتماعی گروهی و بینگروهی را افزایش داده است. سوم، ضمانتی اجرایی برای حفظ و یا ثبات مشارکتها و تعاملات اجتماعی به وجود آورده است.
کروز و همکاران[4] (2006) در پژوهشی با عنوان «روابط بین توسعۀ تأمینکنندگان، تعهد، انباشت سرمایۀ اجتماعی و بهبود عملکرد» روابط بین خرید شرکتهای امریکایی، تلاش‌های توسعه‌ای تأمینکنندگان، تعهد، انباشت سرمایۀ اجتماعی را با تأمینکنندگان کلیدی و عملکرد شرکتهای خرید بررسی کردهاند. در این پژوهش، تأثیر ویژگیهای فردی سن، سابقۀ عضویت، سطح تحصیلات و جنسیت و تأثیر مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکتهای مریکایی نیز بررسی شده است. این پژوهش به روش پیمایش انجام شده است. جامعۀ آماری آن، مأموران خرید در استخدام صنایع خودرو و الکترونیک بودهاند. با توجه به فهرستی که از مؤسسۀ عرضه (ISM) فراهم شده بود، 750 نفر از صنایع خودرو و 750 نفر از صنایع الکترونیک برای حجم نمونه انتخاب شدهاند. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه استفاده شده است. نتایج نشان میدهند تعهد خرید و انباشت سرمایۀ اجتماعی با تأمینکنندگان کلیدی در بهبود عملکرد شرکتهای خرید می‌توانند تأثیر داشته باشند. همچنین در بررسی تعیین مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی اثرگذار در عملکرد شرکتهای امریکایی، سرمایۀ شناختی (آگاهی اجتماعی)، مشارکت، انسجام و افزایش تعاملات اجتماعی را در بهبود عملکرد (بهبود درآمد، کیفیت فعالیت و ارائۀ محصول و پیچیدگی کار) شرکتها، اثربخش معرفی کردهاند.
اسکریمژور و همکاران[5] (2006) در پژوهشی با عنوان «موفقیت شرکتهای کشاورزی نیوزلند: با رویکرد بررسی نقش استراتژی، ساختار و رفتار بر عملکرد شرکت» عوامل مؤثر در عملکرد و موفقیت شرکتهای کشاورزی نیوزلند را بررسی کردهاند. نتایج نشان دادهاند عوامل دولتی، تجاری، فنی، ادراکی و اجتماعی، اساسی‌ترین عوامل مؤثر در عملکرد و موفقیت شرکتهای کشاورزی نیوزلند بودهاند. در میان عوامل اجتماعی، متغیرهای اصلی هنجارها و انتظارات اجتماعی، تعاملات اجتماعی، ارزشهای اجتماعی در موفقیت و عملکرد شرکتهای کشاورزی اثرگذار بودهاند. در این پژوهش، تأثیر ویژگیهای فردی نظیر سن، جنس، درآمد، سطح تحصیلات و سابقۀ عضویت در عملکرد شرکتهای کشاورزی، معنادار به دست آمده است.
زنگ و یانجی[6] (2007) در مطالعهای با عنوان «انباشت سرمایۀ اجتماعی، کنترل تجاری و عملکرد شرکت: با رویکرد مدل معادلۀ ساختاری» نقش انباشت سرمایۀ اجتماعی، کنترل تجاری و عملکرد شرکتهای تجاری را در برخی مناطق چین بررسی کردهاند. در این پژوهش، سرمایۀ اجتماعی از دیدگاهی جدید و در دو مؤلفه بررسی شده است:1- انسجام و همبستگی درونی افراد، 2- انسجام و همبستگی اجتماعی بیرونی در افراد. نتایج نشان میدهند رسانههای ارتباطی و منابع اطلاعاتی متفاوت اما با جهتگیری مشابه در نقش کاربردی سرمایۀ اجتماعی در شرکتها اثرگذار بوده و سرمایۀ انسانی شرکت به‌طور مستقیم در عملکرد شرکتها اثرگذار نبوده است؛ بلکه در صورت بهرهگیری از مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی، نقش آنها به‌طور مستقیم بر عملکرد شرکتها، نمود پیدا خواهد کرد. همچنین فقر سرمایۀ اجتماعی در اعضای شرکتها، تأثیر معکوسی در عملکرد شرکتها داشته است.
مرور اجمالی بر مطالعات انجام‌شده دربارۀ موضوع نشان میدهد پژوهشهای انجام‌شدۀ داخلی در حوزۀ عملکرد تعاونیها، بسیارنوپا است. علاوه بر این، پژوهشهای انجام‌شدهبا شرایط جغرافیایی، جامعۀ آماری و ملاحظات روشی گوناگون غیر یکشکل انجام شده است. همچنین شاخصهایسنجش عملکرد، مشخص یا یکسان نیست، به‌گونه‌ایکه مقایسۀ نتایج حاصل از آنها به‌دلیل نبودابزار واحد مشکل است. درنهایت نبود انسجام اجزای مختلفپژوهشها و حمایت‌نکردن آنان از یکدیگر از سایر مشکلات این پژوهش‌ها بوده است. در این پژوهش با الگوگیری از پژوهشهای پیشین در سنجش سرمایۀ اجتماعی، مؤلفههای آگاهی اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی مدّنظر قرار گرفتهاند.
چارچوب نظری
چارچوب نظری این پژوهش، رهیافتی ترکیبی است که بر نظریات سرمایۀ اجتماعی پاتنام و روش کارت امتیاز متوازن [7](BSC) کاپلان و نورتن مبتنی است. با توجه به اینکه امروزه دیدگاه پاتنام بیشتر از سایر رویکردهای نظری ارائه‌شده در ارتباط با سرمایۀ اجتماعی، پذیرفتهشده و توسعهیافته است؛ در این پژوهش به رویکرد پاتنام توجه شده است. نقطۀ قوّت الگوی کارت امتیاز متوازن کاپلان و نورتن استفاده از شاخصهای مالی در کنارشاخص‌هایغیرمالیبرایرسیدنبهاهداف بلندمدتسازمانیاست. آنها با ترکیب شاخصهای مالی و غیرمالی، رویکرد متمایزی را در ارزیابی عملکرد به وجود آوردند و در سنجش عملکرد سازمان، علاوه بر معیارهای مالی، سه وجه متفاوت دیگر از قبیل مشتری، فرایندهای داخلی، رشد و یادگیری را اندازهگیری کردند. با توجه به جامعیت روش کارت امتیاز متوازن نسبت به سایر روشهای سنجش عملکرد مانند روش نظام مدیریتهوشین[8]، هزینهیابی بر مبنای فعالیت[9]، بالدریچ[10]،مدیریت بر مبنای هدف[11]،نظام مدیریت کیفیت جامع[12]ومدل برتری سازمانی[13]، در این پژوهش، رویکرد مذکور برای ارزیابی عملکرد شرکتهای تعاونی استفاده شده است.
از نظر پاتنام سرمایۀ اجتماعی، ویژگیهای گوناگون سازمانهای اجتماعی نظیر اعتماد، هنجارها و شبکهها است که با ایجاد و تسهیل اقدامات هماهنگ، کارایی جامعه را با تسهیل کنشهای تعاونی می‌توانند بهبود بخشند (فیلد، 1386: 12). وی درادامه در توضیح این ویژگیها این‌گونه بیان داشته است که:
شبکهها: شبکههای رسمی و غیررسمی ارتباطات و مبادلات در هر جامعهای اعم از مدرن و سنتی، اقتدارگرا و دموکراتیک، فئودالی و سرمایهداری وجود دارند. شبکهها در دو نوع افقی و عمودی هستند. در شبکههای افقی، شهروندانی عضو هستند که قدرت و وضعیت برابری دارند. در شبکههای عمودی، شهروندان نابرابر با روابط نابرابر مبتنی بر سلسله‌مراتب و وابستگی به هم پیوند دارند. کنشهای افقی قوی در شبکههای مدنی مانند انجمنهای همسایگی، کانون‌های سرودخوانی، تعاونیها، باشگاههای ورزشی و احزاب تودهای روی میدهند. از نظر پاتنام شبکههای مدنی، از اشکال ضروری سرمایۀ اجتماعی هستند (پاتنام، 1380: 296). هرچه این شبکهها در جامعهای متراکمتر باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که شهروندان برای منافع متقابل بتوانند همکاری کنند. شبکههای افقی انبوه اما جدا از هم، تقویت همکاری درون هر گروهی را سبب میشوند. آنها با دورزدن شکاف‌های طبقاتی، همکاری گستردهتری را پدید میآورند. از نظر پاتنام هرچه ساختار زمانی، افقیتر باشد، موفقیت نهادی آن در اجتماع بیشتر است. پاتنام میان عضویت در گروههای دارای نظام افقی مانند باشگاههای ورزشی، انجمنهای کمک متقابل، تعاونیها، انجمنهای فرهنگی و اتحادیههای داوطلبانه و حکومت خوب، ارتباط مثبتی متصور میشود. وی شبکۀ عمودی یا سلسله‌مراتبی را بدون توان برقراری اعتماد و همکاری اجتماعی میداند. دو عامل اساسی این قضیه، یکی غیرموثق‌بودن جریان اطلاعات در شبکۀ عمودی نسبت به شبکۀ افقی (به سبب اینکه اطلاعات صحیح اجازۀ بهرهکشی و استعمار نمیدهد) است و دیگری هنجارهای معاملۀ متقابل و مجازاتهای مربوط به تخلف از آن است که مانع فرصتطلبی شده و در شبکههای عمودی برای مقامات عالی کمتر وضع و کمتر اجرا میشوند. او این سودمندیها را برای شبکههای مشارکت مدنی برمی‌شمارد: افزایش هزینههای بالقوۀ عهدشکنی در معاملات، تقویت هنجارهای قوی معاملۀ متقابل، تسهیل ارتباطات و بهبود جریان اطلاعات دربارۀ اعتمادپذیربودن افراد و ارائۀ چارچوبی فرهنگی برای همکاری.
پاتنام روابط اجتماعی افراد و تعاملات آنها با یکدیگر را بنیادیترین جزء سرمایۀ اجتماعی معرفی میکند و معتقد است در بحث سرمایۀ اجتماعی، شبکههای اجتماعی، ثروت ارزشمندی هستند و پایهای برای انسجام اجتماعی و تقویت اعتماد و اطمینان فراهم میکنند و به افراد توانایی میدهند با هم برای کسب منفعت و رفع مشکلات زندگی همکاری کنند. شبکهها را خواستگاه دو مؤلفۀ دیگر سرمایۀ اجتماعی یعنی هنجارهای اعتماد و همیاری مطرح میکنند. پاتنام با تفکیک شبکههای افقی یا مساواتطلب از شبکههای عمودی یا انحصارطلب، نوع دوم را بدون توان برقراری اعتماد و هنجارهای همیاری معرفی میکند. از نظر وی، شبکههای افقی در قالب مشارکتهای مدنی (انجمنها، باشگاهها، تعاونیها و احزاب...) به‌دلیل ارائۀ چارچوب فرهنگی برای همکاری، مولد هنجارهای اعتماد و همیاری هستند.
فشردگی یا تراکم شبکه، ویژگی دیگری علاوه بر شبکه است که پاتنام بر آن تأکید دارد. منظور وی از فشردگی، افزایش انجمنها و امکان عضویتهای متداخل و مشارکت در عرصههای چندگانۀ زندگی اجتماعی است.
هنجارهای معاملۀ متقابل: در گروه اجتماعی، هنجارهایی هستند که مهمترین سودمندی آنها تقویت اعتماد، کاهش هزینۀ معاملات و تسهیل همکاری است. از نظر پاتنام مهمترین آنها هنجارهای معاملۀ متقابل هستند. وی این هنجارها را از مولدترین اجزای سرمایۀ اجتماعی میداند. گروهها و جوامعی که این هنجار بر آنها حاکم هستند و از آنها پیروی میکنند، به‌شکل مؤثری بر فرصتطلبی و مشکلات عمل جمعی فائق میآیند. این هنجارها با شبکههای انبوهی از مبادلات اجتماعی مرتبط هستند و هر کدام یکدیگر را تقویت میکنند.
اعتماد اجتماعی: پاتنام اعتماد اجتماعی را ناشی از دو منبع مرتبط یعنی هنجارهای معاملۀ متقابل و شبکههای مشارکت مدنی میداند. اعتماد، همکاری را تسهیل میکند و هرچه سطح اعتماد در جامعهای بالاتر باشد، احتمال همکاری هم بیشتر خواهد بود. همکاری نیز اعتماد را ایجاد میکند. به این ترتیب هرچه سرمایۀ اجتماعی بیشتر استفاده شود به جای استهلاک و کاهش (مانند آنچه که دربارۀ سرمایۀ فیزیکی اتفاق میافتد) بیشتر افزایش خواهد یافت. از نظر پاتنام هرچه تعامل میان افراد بیشتر باشد، آنها اطلاعات بیشتری دربارۀ یکدیگر به دست میآورند و انگیزههای بیشتری برای اعتماد پیدا میکنند.
درمجموع، پاتنام منابع سرمایۀ اجتماعی را اعتماد، هنجارهای معاملۀ متقابل و شبکههای افقی تعامل میداند که ارتباطات درونی خودتقویتکننده و خودفزاینده دارد. از نظر ویژگی بازتولیدی، سرمایۀ اجتماعی به تعامل اجتماعی همراه با سطح زیادی از همکاری، اعتماد، معاملۀ متقابل، مشارکت مدنی و رفاه اجتماعی منجر میشود. پاتنام حضور این ویژگیها را در هر جامعهای، نشانۀ مدنیت آن میداند. خصلتی که به‌نظر او موجب عملکرد خوب نهادهای دموکراتیک میشود و نبود آنها در جوامع غیرمدنی، عهدشکنی، بی‌اعتمادی، فریب و حیله، بهرهکشی، انزوا، بینظمی و رکود را در جوّی خفقانآور به دنبال دارد که در دایرۀ بستهای خود را تکرار میکنند. شرایطی که سبب میشوند نهادهای دموکراتیک به‌خوبی و سهولت به اهداف خود نتوانند دست یابند.
ارزیابی عملکرد با روش تکنیک امتیاز متوازن که، یک عنصر سازندۀ ضروری است، بازخوردی از اثربخشی برنامه‌ها و به‌کارگیری آنها می‌تواند ارائه دهد. تکنیک امتیاز متوازن، روشی است که برای مدیران، شرایطی را فراهم میکند تا چارچوبی جامع برای تفسیر و ترجمۀ چشمانداز و راهبرد شرکت در قالب مجموعهای از سنجههای عملکرد ارائه دهند. شرکتها و سازمانهای بسیاری در سراسر دنیا از این تکنیک برای دستیابی به اهداف خود استفاده میکنند و به نتایج بسیار مطلوبی دست مییابند؛ با این حال، هنوز در ایران از تکنیک امتیاز متوازن به‌طور در خور توجهی استفاده نشده است. در این پژوهش، این تکنیک برای سنجش عملکرد مالی و غیرمالی شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی استفاده شده است که در زیر، وجوه چهارگانۀ آن تبیین شده است.
ارزیابی متوازن به دنبال توازن در حوزههای زیر است:
1- توازن بین معیارهای مالی و غیرمالی، 2- توازن بین صاحبان منافع داخلی و خارجی سازمان،3- توازن بین شاخصهای هادی (آیندهنگر) و شاخصهای تابع (گذشته‌نگر) (Kaplan & Norton, 1996: 1-19). مدل کارت امتیاز متوازن، اهمیت اندازههای غیرمالی را در سازمان آشکار میکند و آنها را در نظام اندازهگیری جامع و فراگیر به کار میگیرد. وجود اندازههای غیرمالی همانند حفظ مشتریان، جابه‌جایی‌های نیروی انسانی و یا تعداد محصولات جدید، در مدل ارزیابی متوازن، نتایجی هستند که از فعالیتهای سازمانی نشأت میگیرند که خود به اجرا و دستیابی به استراتژی منجر میشوند؛ از این‌رو، این اندازهها ازجمله پیشبینی‌کننده‌هایی محسوب میشوند که عملکرد مالی آیندۀ سازمان را رقم می‌زنند.
بهعقیدۀکاپلانونورتن،تا زمانیکهچیزیرانتوان سنجید،آنرا نمی‌توانمدیریتکرد.بر اساس این، سنجشراهبردها، مقدمهایبرای مدیریتآن‌هاوارتقاییادگیریاستراتژیکسازمانقلمداد شدهاست. شاخصهای سنجش عملکرد در حوزۀ کارت امتیاز متوازن عبارتند از: میزان سود ویژه، مجموع داراییها، میزان درآمد، میزان بدهی، تعداد محصولات و خدمات ارائه‌شده به بازار، زمان پاسخگویی به درخواست مشتری، مبالغ پرداخت‌شده به مراکز خیریه، نرخ رضایت کارکنان (عضومداری)، تعداد ساعات آموزش کارکنان، تعداد حوادث ضمن کار که به اتلاف وقت منجر شدهاند، میزان رضایت مشتری (مشتریمداری)، نرخ وفاداری مشتری، تعداد مشتریان، تعداد آگهیهای تبلیغاتی و هزینۀ تحقیق و توسعه (صادقی مکی، 1389: 50-46).
مدل کارت امتیاز متوازن، چهار وجه دارد که درادامه تبیین شده است:
الف. وجه مالی: [14]BSC باید واحدهای سازمانی را ترغیب کند میان اهداف مالی و استراتژی سازمانی، ارتباط برقرار کنند. بر اساس این، تأمین اهداف مالی، نقطۀ اصلی تمرکز همۀ مناظر مدل است. هر سنجهای در هر منظر باید درنهایت در قالب نظام علّی و معلولی، عملکرد مالی را بهبود بخشد. کاپلان و نورتن، با تبیین چرخۀ حیات سازمانی در سه مرحلۀ رشد، ثبات (بلوغ) و برداشت (افول)، سه استراتژی کلی مالی تعریف کردهاند: رشد و ترکیب درآمد، کاهش هزینه و بهبود بهرهوری و استفادۀ بهینه از داراییها و استراتژی سرمایه‌گذاری. استراتژی رشد و ترکیب درآمد به توسعۀ محصولات و خدمات جدید توجه میکند، در حالی که کاهش هزینه و بهبود بهرهوری به کاهش هزینههای مستقیم و غیرمستقیم و به اشتراکگذاری منابع مشترک میان واحدها اشاره دارد. در راهبرد استفادۀ بهینه از داراییها نیز سازمان از دارایی‌های بدون‌استفاده در سرمایهگذاریهای جدید بهره می‌برد (Kaplan & Norton, 1996: 47-92).
ب. وجه مشتری: امروزه سازمانهای بسیاری، مأموریت و اهداف خود را بر اساس تمرکز بر مشتری و اینکه چگونه سازمان، دیدگاههای مشتری را اولویت اول مدیریت ارشد خود قرار دهد، تبیین و تعریف میکنند.
در وجه مشتری، مشتریان و بخشهایی از بازار را شناسایی میکند که سازمان برای رقابت انتخاب کرده است. این بخش‌ها، منابع درآمدزای مطرح در رویکرد مالی را ارائه میکنند؛ با این تفاوت که سنجههای مطرح آن در مقایسه با سنجههای مالی، اغلب بر حال و آینده متمرکز هستند. در این منظر، بر مؤلفههایی نظیر رضایت، وفاداری، حفظ، جذب و سودآوری مشتریان تأکید میکنند.
ج. وجه فرایند داخلی: سازمانها پس از فرمولهبندی اهداف و سنجههای وجه مالی و مشتری، اهداف و سنجههای فرایندی را مشخص میکنند. این جنبه از کارت امتیاز متوازن بر آن دسته از نتایج کسب و کارهای داخلی توجه و تأکید دارد که سازمان را به سمت موفقیتهای مالی و رضایتمندی مشتریان هدایت خواهد کرد؛ از این‌رو، با ایجاد تمرکز و توجه در مدیران به عملیاتها و فعالیتهای مهم و حیاتی درون سازمانی، به آنها توانایی میدهد نیازهای مشتریان را برآورده کنند.
د. وجه رشد و یادگیری: در این وجه، اهداف و سنجههایی توسعه مییابند که درنهایت به رشد و یادگیری سازمانی منجر میشوند. وجه رشد و یادگیری، زیرساخت تحقق سه وجه دیگر را مهیا میکند.
اندازههای مرتبط مشتری و فرایندهای داخلی کسب و کار، تعدادی از پارامترهای مهم دخیل در موفقیت سازمان را شناسایی میکنند؛ امّا اهداف در راستای دستیابی به موفقیت به‌طور دائم در حال تغییر بوده و برای حضور در صحنۀ رقابت، ایجاد بهبودهای مستمر در محصولات و فرایندها ضروری هستند. دیدگاه نوآوری و یادگیری در بحث ارزیابی عملکرد مبتنی بر سه گروه از سنجههای رضایت، جذب و بهرهوری کارکنان شکل گرفته و مواردی نظیر قابلیتها و تواناییهای کارکنان، کیفیت نظام اطلاعاتی، تعیین روند دستیابی به اهداف و وجود تعلق خاطر سازمانی در راستای تحقق اهداف به‌عنوان توانمندساز مدّنظر قرار میگیرند (الوانی و همکاران، 1388: 15).
روششناسی
در این پژوهش از روش پیمایش استفاده شده است. برای جمعآوری دادهها و اطلاعات از ابزار پرسشنامۀ هنجاریابی‌شدۀ پژوهشگران پیشین استفاده شده است. جامعۀ آماری این پژوهش، مدیران عامل 210 تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد بودهاند که با استفاده از جدول مورگان (حسنزاده، 1386: 133) تعداد 136 نفر برای حجم نمونه انتخاب شدهاند.
با توجه به اینکه در شهرستان بویر احمد درمجموع، 210 تعاونی شامل 132 تعاونی کشاورزی و 78 تعاونی صنعتی فعال هستند، همۀ این شرکتها، جامعۀ آماری پژوهش بودند که 136 شرکت برای نمونه، انتخاب و از هر کدام یک نفر (مدیر عامل) بررسی شد و در این میان در برخی موارد، معرفی اعضای هیأت مدیره و بازرسان صوری بوده یا اغلب اعضای معرفی‌شده، اعضای خانوادۀ مدیر عامل هستند. مدیران عامل همۀ وظایف و اختیارات شرکت را به عهده دارند، به همین دلیل فقط مدیران عامل مبنای نمونهگیری قرار گرفتهاند.
با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای تصادفی متناسب، نمونهها انتخاب و دادهها جمعآوری و درادامه، مفاهیم و شیوۀ سنجش آنها تعریف شدهاند.
پاتنام سرمایۀ اجتماعی را جلوههایی از حیات اجتماعی تعریف کرده است (شبکهها، هنجارها و اعتماد) که به مشارکتکنندگان توانایی میدهد به‌شکل کاراتری با هم برای رسیدن به هدفهای مشترک عمل کنند (فیلد، 1386: 49). در پژوهش حاضر، منظور از سرمایۀ اجتماعی، تعامل مجموعهای از شبکهها، هنجارها و ارزشهای اجتماعی در میان افراد است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای شرکت تعاونی و کاهش سطح هزینههای تبادلات و ارتباطات میشود و همکاری درون گروهها را برای کسب و یا ارتقای منافع تعاونی تسهیل میکند. برای سنجش سرمایۀ اجتماعی، مؤلفههای آگاهی اجتماعی، انسجام اجتماعی، اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی از نظریۀ پاتنام استخراج و در قالب طیف لیکرت 7 گزینهای (هیچ، خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد و کاملاً) سنجش شده است. ارزیابی عملکرد به فرایند سنجش و اندازهگیری عملکرد دستگاهها در دورههای مشخص بهگونهای اطلاق میشود که انتظارات و شاخصهای مورد قضاوت برای دستگاه ارزیابی‌شونده شفاف و از قبل به آن ابلاغ شده باشد (طبرسا، 1378: 4). در پژوهش حاضر منظور از ارزیابی عملکرد، فرایند توسعه و به‌کاربردن شاخصهای اندازه‌گیری‌شدنی است که امکان ارزیابی نظام‌مند میزان پیشرفت نسبت به اهداف از پیش‌تعیین‌شده را میدهد. عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی به‌عنوان نتایج کارشان تعریف شده است؛ زیرا آنها قویترین پیوند را با اهداف استراتژیک شرکت، رقابت مشتری و درآمدهای مالی دارند.
برای سنجش عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی، شاخصهای مالی و غیرمالی از نظریۀ کارت امتیاز متوازن کاپلان و نورتن و وجوه چهارگانۀ آن، استخراج و ارزیابی شدهاند. بعد مالی عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی با استفاده از شاخصهای ترکیبی و بعد غیرمالی آن، در قالب دو بعد عضومداری و مشتریمداری سنجیده شدهاند که به‌ترتیب، جزء وجوه جنبۀ رشد و یادگیری کارکنان و جنبۀ مشتری هستند. منظور از عملکرد مالی همان شاخصهای پولی ازجمله میزان سرمایه، میزان درآمد، وضعیت هزینه، وضعیت وام‌ها، وضعیت سود و مانند آن است. منظوراز عملکرد غیرمالی، میزان رضایتمندی اعضای شرکتهای تعاونی با توجه به رفع نیازهایشان، بازارمداری و افزایش جلب مشتری کالاهای تولیدی شرکت است (ترابی و همکاران، 1389).
برای سنجش عملکرد مالی با توجه به نوع متغیرهای مهم و تأثیرگذار در عملکرد شرکتهای تعاونی در مرحلۀ اول با الگوگیری از نمونۀ پژوهشهای پیشین مشابه همچون پژوهش ترابی دلویی و همکاران (1389) و کائور (2006) درمجموع، متناسب با متغیرهای مالی شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی 10 شاخص ساخته شده است که مشخصات آن به شرح زیر است:
شاخص1: نسبت میزان متوسط سود سالانه به هزینۀ کل، شاخص2: نسبت میزان سرمایه در حال حاضر به میزان سرمایه در بدو تأسیس، شاخص3: نسبت میزان متوسط سود سالانه به تعداد کل اعضا، شاخص4: نسبت درآمد (فروش) به میزان دارایی کل، شاخص5: نسبت درآمد (فروش) به هزینۀ کل، شاخص 6: نسبت تعداد وامهای دریافتی به تعداد وامهای معوقه، شاخص7: نسبت میزان سرمایه در حال حاضر به تعداد کل اعضا، شاخص 8: نسبت تعداد سهام در حال حاضر به تعداد کل اعضا، شاخص 9: نسبت میزان دارایی کل به میزان بدهی کل، شاخص10: نسبت تعداد تجهیزات زیربنایی به تعداد تجهیزات فعال.
در مرحلۀ دوم از روش تاکسونومی عددی[15] استفاده شده است. طبقات مدّنظر و شاخصهای مالی تعیین شده و میانگین هر یک از ده شاخص مالی در نظرگرفته‌شده برای شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی محاسبه شده و سپس در مرحلۀ بعدی به هر شرکت تعاونی، که شاخص مالی بالاتر از میانگین شاخصها دارد، عدد یک و هر شرکت، که شاخص مالی پایینتر از میانگین شاخصها دارد، عدد صفر اختصاص داده شده است. درنهایت، با حاصلجمع اعداد به‌دست‌آمده، شاخص ترکیبی مالی (CI) برای هر شرکت تعاونی، با عنوان عملکرد مالی آن شرکت محاسبه شده است. گفتنی است با توجه به ارزیابی ده شاخص مالی برای هر شرکت، شاخص ترکیبی مالی (CI) به‌دست‌آمده برای هر شرکت تعاونی در دامنۀ بین صفر تا ده قرار داشته است (10≥ ≤ CI0). عملکرد غیرمالی با دو شاخص عضومداری و مشتریمداری در قالب طیف لیکرت 7 گزینهای (هیچ، خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد و کاملاً) سنجیده شده است. درنهایت، میانگین نمرۀ به‌دست‌آمده از شاخصهای غیرمالی پس از کدگذاری مجدد و هم‌سطح‌کردن آن با شاخصهای مالی با هم جمع و نمرۀ عملکرد در نظر گرفته شده است.
برای تعیین اعتبار از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی تأییدی و برای تعیین پایایی از هماهنگی درونی ابزار به روش آلفای کرونباخ استفاده شده که نتایج آن در جدول 1 و 2 منعکس شدهاند. نتایج تحلیل عاملی نشان دادهاند درمجموع، دو عامل عضومداری و مشتریمداری، 51 درصد از واریانس عملکرد غیرمالی را تحلیل و چهار عامل مشارکت اجتماعی، آگاهی اجتماعی، انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی، حدود 54 درصد از واریانس سرمایۀ اجتماعی را تبیین کردهاند. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، مقدار آزمون KMO برای سازۀ سرمایۀ اجتماعی برابر با 806/0 و برای سازۀ عملکرد غیرمالی برابر 841/0 است که نشان‌دهندۀ کفایت نمونهگیری است. همچنین نتیجۀ آزمون بارتلت، که برای هر دو سازه در سطح خطای کمتر از 001/0 معنیدار است، نشان میدهد ماتریس همبستگی بین گویههای هر یک از سازهها، ماتریس همانی و واحد نیست؛ یعنی از یکسو بین گویههای درون هر عامل، همبستگی زیادی وجود دارد و از سوی دیگر بین گویههای یک عامل با گویههای عامل دیگر، هیچگونه همبستگی مشاهده نمیشود. با توجه به اینکه مقدار آلفای متغیرهای مذکور بیشتر از 70/0 است، گفتنی است ابزار پژوهش، پایایی مطلوبی داردو نشان‌دهندۀ انسجام درونی مناسب بین گویهها است.
جدول 1- تعیین اعتبار و پایایی مقیاس عملکرد غیرمالی
|
سازه |
عاملها |
مقدار ویژه |
واریانس تبیین‌شده |
ضریب آلفای کرونباخ |
|
|
عملکرد غیرمالی |
عضومداری |
مشتریمداری |
|||
|
وزن عاملی |
وزن عاملی |
||||
|
اهمیت قائل‌شدن به نوآوریها و خلاقیتهای اعضا |
772/0 |
|
8/6 |
8/37
|
893/0 |
|
آگاهی و اطلاعرسانی به‌موقع و ضروری اعضا |
766/0 |
||||
|
رسیدگی به امور رفاهی و خدماتی اعضا |
754/0 |
||||
|
دسترسی به دستگاهها و تکنولوژیهای جدید علمی و صنعتی |
739/0 |
||||
|
استفاده از نیروهای متخصص در انجام امور تعاونی |
671/0 |
||||
|
رعایت قوانین و مقررات از سوی مسئولان تعاونی |
648/0 |
||||
|
تهیه و تأمین مواد اولیه و امکانات لازم برای انجام امور تعاونی |
626/0 |
||||
|
ارتباط مؤثر با سایر شرکتهای تعاونی و یا اتحادیهها |
613/0 |
||||
|
بهرهگیری از حمایت و نظارت ادارۀ کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی در امور شرکت تعاونی |
605/0 |
||||
|
میزان اجرای مصوبات مجمع عمومی شرکت تعاونی |
589/0 |
||||
|
تأمین اعتبارات و وامهای ضروری اعضا |
569/0 |
||||
|
کانالهای ارتباطی شرکت تعاونی شما با مشتریهای محصولات تولیدیتان به چه میزان مشخص است؟ |
|
729/0 |
4/2 |
3/13 |
833/0 |
|
اعضای ارکان شرکت تعاونی شما (مدیرعامل، هیأت مدیره، بازرس) از نیازهای اصلی مشتریان محصولات تولیدی کشاورزی یا صنعتی به چه میزان شناخت دارند؟ |
715/0 |
||||
|
مشتریهای تولیدات صنعتی یا کشاورزی نسبت به وضعیت تعاونی شما به چه میزان شناخت دارند؟ |
708/0 |
||||
|
اعضای ارکان شرکت تعاونی شما، از سلیقههای مشتریها به چه میزان شناخت دارند؟ |
668/0 |
||||
|
مشتریها نسبت به رقبای تعاونی شما به چه میزان شناخت دارند؟ |
665/0 |
||||
|
به چه میزان نظرات مشتریان را دربارۀ محصولات تولیدی تعاونی خودتان جویا می‌شوید؟ |
662/0 |
||||
|
مشتریان از کیفیت محصولات تولیدی تعاونی شما به چه میزان رضایت دارند؟ |
661/0 |
||||
|
واریانس کل تبیین‌شده |
0/51 |
||||
|
مقدار آزمون KMO برای متناسب‌بودن اندازۀ نمونه |
841/0 |
||||
|
مقدار آزمون Bartlett برای درست‌بودن تفکیک عاملها |
Sig= 000/0 |
Df= 153 |
Chi- Square= 909/1122 |
||
|
ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس عملکرد غیرمالی |
899/0 |
||||
جدول 2- تعیین اعتبار و پایایی مقیاس سرمایۀ اجتماعی
|
سازه |
عاملها |
مقدار ویژه |
واریانس تبیین‌شده
|
ضریب آلفای کرونباخ |
|||
|
سرمایۀ اجتماعی |
مشارکت اجتماعی |
آگاهی اجتماعی |
انسجام اجتماعی |
اعتماد اجتماعی |
|||
|
وزن عاملی |
وزن عاملی |
وزن عاملی |
وزن عاملی |
||||
|
تا چه میزان خود را ملزم به ارائۀ نظرات و پیشنهادهای سازنده دربارۀ طرحهای تعاونی میدانید؟ |
747/0 |
|
|
|
5/9 |
8/29 |
894/0
|
|
تا چه میزان از طرحهای اقتصادی در تعاونی استقبال میکنید و به مشارکت تمایل دارید؟ |
720/0 |
||||||
|
به چه میزان خود را ملزم به شرکت در جلسات مجمع عمومی تعاونی میدانید؟ |
683/0 |
||||||
|
در حال حاضر تا چه میزان از پذیرش مسئولیتهای بیشتر در تعاونی استقبال میکنید؟ |
670/0 |
||||||
|
به چه میزان از گسترش تعاملات با دیگر تعاونیها، که باعث افزایش عملکرد تعاونی شما میشود، استقبال می کنید؟ |
643/0 |
||||||
|
به چه میزان گفتگو با اعضا را در پیشبرد اهداف تعاونی مهم میدانید؟ |
640/0 |
||||||
|
تا چه میزان ترجیح میدهید فعالیتهای اقتصادی خود را به‌صورت شراکتی با دیگران انجام دهید؟ |
544/0 |
||||||
|
چه میزان برای اطلاع از وضعیت تعاونیها پیگیر هستید؟ |
531/0 |
||||||
|
عضویت در شرکت تعاونی را چقدر به دیگران توصیه میکنید؟ |
471/0 |
||||||
|
در تصمیمگیریهای کلی تعاونی چه میزان مشارکت دارید؟ |
451/0 |
||||||
|
به چه میزان از مجموع مسئولیتهای خود در قبال تعاونی شناخت دارید؟ |
|
790/0 |
|
|
0/3 |
4/9 |
857/0 |
|
به چه میزان از امکانات و تسهیلات تعاونی خود شناخت دارید؟ |
777/0 |
||||||
|
به چه میزان از حیطۀ وظایف مدیر عامل، هیأت مدیره و بازرسان آگاهی دارید؟ |
771/0 |
||||||
|
دربارۀ قوانین مربوط به تعاونیهای تولیدی به چه میزان آگاهی دارید؟ |
678/0 |
||||||
|
به چه میزان از وضعیت اقتصادی و تولیدی تعاونی خود آگاهی دارید؟ |
653/0 |
||||||
|
به چه میزان از چگونگی فرایند تأمین اعتبارات و تهیۀ وامهای تعاونیها آگاهی دارید؟ |
610/0 |
||||||
|
دربارۀ تنوع مشتریهای تعاونی خود به چه میزان آگاهی دارید؟ |
542/0 |
||||||
|
زمانی که عضو شرکت تعاونی شدید، به چه میزان از محاسن شرکتهای تعاونی اطلاع داشتید؟ |
501/0 |
||||||
ادامۀ جدول 2- تعیین اعتبار و پایایی مقیاس سرمایۀ اجتماعی
|
ضریب آلفای کرونباخ |
واریانس تبیین‌شده |
مقدار ویژه
|
عاملها |
سازه |
||||||
|
اعتماد اجتماعی |
انسجام اجتماعی |
آگاهی اجتماعی |
مشارکت اجتماعی |
سرمایۀ اجتماعی |
||||||
|
وزن عاملی |
وزن عاملی |
وزن عاملی |
وزن عاملی |
|||||||
|
764/0 |
9/8 |
8/2 |
|
778/0 |
|
|
به چه میزان به مشورت گرفتن از همکاران در کارتان اهمیت میدهید؟ |
|||
|
746/0 |
به چه میزان در ارتباط با مسائل مختلف با همکارانتان تبادل نظر میکنید؟ |
|||||||||
|
666/0 |
به چه میزان به توصیهها و نصایح همکاران در کارتان اهمیتمیدهید؟ |
|||||||||
|
646/0 |
به چه میزان به عملکرد اعضا و ارکان شرکت تعاونی خود اطمینان دارید؟ |
|||||||||
|
549/0 |
در صورتی که همکارتان بیمار شود تا چه میزان خود را به عیادت کردن از او موظف میدانید؟ |
|||||||||
|
451/0 |
به چه میزان منافع جمعی در تعاونی را بر منافع شخصی خود ترجیح میدهید؟ |
|||||||||
|
428/0 |
در صورت بروز گرفتاری برای همکارانتان تا چه میزان خود را موظف به کمک‌کردن به آنها میدانید؟ |
|||||||||
|
413/0 |
برای انجام امور مختلف شرکت تعاونیتان به چه میزان با شما مشورت میشود؟ |
|||||||||
|
805/0 |
9/5
|
9/1
|
841/0 |
|
|
|
تا چه میزان معتقدید همکارانتان در انجام فعالیتهای شرکت اعتمادکردنی هستند؟ |
|||
|
777/0 |
تا چه میزان معتقدید همکارانتان به قول و قرارشان پای‌بند خواهند بود؟ |
|||||||||
|
741/0 |
تا چه میزان معتقدید همکارانتان در پرداخت قرض‌هایشان متعهد خواهند بود؟ |
|||||||||
|
649/0 |
تا چه میزان به عملکرد اعضای شرکت تعاونیتان در انجام وظایفشان اعتماد دارید؟ |
|||||||||
|
636/0 |
تا چه میزان معتقدید در مواقع گرفتاری روی همکارانتان می‌توانید حساب کنید؟ |
|||||||||
|
540/0 |
تا چه میزان معتقدید در همکاری با دیگران کار پر سودتری خواهید داشت؟ |
|||||||||
|
9/53 |
واریانس کل تبیین‌شده |
|||||||||
|
806/0 |
مقدار آزمون KMOبرای متناسب بودن اندازه نمونه |
|||||||||
|
Chi- Square= 2/687 |
Df=496 |
Sig= 000/0 |
مقدار آزمون Bartlett برای درست‌بودن تفکیک عاملها |
|||||||
|
917/0 |
ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس سرمایۀ اجتماعی |
|||||||||
فرضیههای پژوهش
فرضیۀ اصلی: سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
فرضیۀ فرعی 1: آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
فرضیۀ فرعی 2: اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
فرضیۀ فرعی 3: انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
فرضیۀ فرعی 4: مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
یافتهها
بخش نخست این تجزیه و تحلیل به ویژگیهای جامعۀ مدّنظر اختصاص داشته و در بخش دوم با بهرهگیری از آزمونهای آماری، فرضیهها بررسی شدهاند. بیشترین فراوانی پاسخگویان مربوط به پاسخگویان با دامنۀ سنی 50- 36 سال است که 63 نفر (5/52 درصد) از حجم نمونۀ آماری را تشکیل دادهاند. همچنین میانگین سنی در میان ارکان تعاونیهای کشاورزی و صنعتی 43/40 سال بوده است که نشان‌دهندۀ میانسال‌بودن پاسخگویان است. بیشترین فراوانی به پاسخگویان مرد مربوط است که 86 نفر (7/71 درصد) از حجم نمونۀ آماری را تشکیل دادهاند. در میان پاسخگویان، 16 نفر (3/13 درصد) مجرد و 104 نفر (7/86 درصد) متأهل بودهاند. تعداد 18 نفر (15 درصد) از پاسخگویان، فارس و 102 نفر (85 درصد) لر بودهاند. بیشترین فراوانی مربوط به پاسخگویان دارای تحصیلات دیپلم به تعداد 38 نفر (7/31 درصد) و پاسخگویان دارای تحصیلات لیسانس به تعداد 28 نفر (3/23 درصد) از حجم نمونۀ آماری و کمترین فراوانی مربوط به پاسخگویان با تحصیلات فوق لیسانس و بالاتر به تعداد 2 نفر (5 درصد) از حجم نمونۀ آماری بوده است. در میان پاسخگویان، بیشترین میزان فراوانی بر اساس سابقۀ فعالیت به دامنۀ 7- 1 سال به تعداد 77 نفر (2/64 درصد) از حجم نمونۀ آماری و بیشترین میزان فراوانی بر اساس سابقۀ عضویت به دامنۀ 7- 1 سال به تعداد 83 نفر (2/69 درصد) از حجم نمونۀ آماری مربوط بوده است.
متوسط سرمایۀ اولیۀ شرکتها 166719000 تومان، متوسط سرمایۀ فعلی شرکتها 7/386859416 تومان، متوسط درآمد سالانۀ شرکتها 176937500 تومان، متوسط هزینۀ سالانۀ شرکتها 7/147552275 تومان، متوسط سود سالانۀ شرکتها 67/30152416 تومان، متوسط بدهی شرکتها 3/143738333 تومان و متوسط دارایی شرکتها 829986865 تومان بوده است. بیشترین تعداد وامهای دریافتی در تعاونیها، یک وام (2/29) در 35 شرکت از حجم نمونۀ آماری بوده است. بیشترین تعداد وامهای معوقه در تعاونیها تعداد یک وام (5/32 درصد) در 39 شرکت بوده است. در 31 شرکت (8/25 درصد) وام معوقه وجود نداشته است. بیشترین تجهیزات زیربنایی در تعاونیها مربوط به 41 شرکت در 5-1 مورد (3/34 درصد) و همچنین در 40 شرکت دیگر در 10- 6 مورد (3/33 درصد) بوده است. بیشترین تجهیزات فعال در تعاونیها به 45 شرکت در 5-1 مورد (53/37 درصد) مربوط بوده است. با توجه به اینکه محاسبۀ عملکرد مالی شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی بر اساس شاخصهای گزارش‌شده در چارچوب نظری پژوهش بوده است، گزارش آمارهای فوق در بخش آمارهای توصیفی برای شناخت بیشتر وضعیت شرکتها ضروری به نظر میرسد. نتایج نشان دادهاند اعضای ارکان شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد، آگاهی اجتماعی (78/25)، اعتماد اجتماعی (48/20)، انسجام اجتماعی (59/29)، مشارکت اجتماعی (16/35) و سرمایۀ اجتماعی متوسطی (02/111) دارند. بیشتر شرکتهای تعاونی (5/52 درصد) عملکرد مالی و (7/66 درصد) عملکرد غیرمالی متوسط و درمجموع، بیشتر شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد (3/73 درصد) عملکرد متوسطی داشتهاند.
یافتههای استنباطی
فرضیۀ اصلی: سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
برای بررسی تأثیر سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی با توجه به اینکه فرضیه از نوع علّی و سطح سنجش دو متغیر در سطح فاصلهای بوده است، از آزمون رگرسیون خطی ساده استفاده شده است. نتایج نشان میدهند با توجه به مقدار F(72/33 =F) و سطح معناداری (00/0 =Sig) بین سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکتهای تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده (216/0 =adj) نیز نشان میدهد متغیر سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، 6/21 درصد از تغییرات عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی را تبیین کرده است. با توجه به مقدار سطح معنیداری به‌دست‌آمده برای آمارۀ T (000/0 =Sig) و معناداری آن در سطح خطای کمتر از 01/0 گفتنی است متغیر سرمایۀ اجتماعی، تأثیر آماری معنیداری در تبیین تغییرات عملکرد شرکتهای تعاونی داشته است.
جدول 3- نتایج تحلیل رگرسیونی سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها بر عملکرد شرکتهای تعاونی
|
متغیرها |
نتایج برازش مدل |
نتایج تحلیل واریانس |
نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکتهای تعاونی |
||||||||
|
مستقل |
وابسته |
||||||||||
|
|
adj |
F |
Sig |
B |
Beta |
T |
Sig |
||||
|
سرمایۀ اجتماعی
|
عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی |
مالی |
022/0 |
008/0 |
62/1 |
207/0 |
013/0 |
148/0 |
273/1 |
207/0 |
|
|
غیرمالی |
563/0 |
557/0 |
76/62 |
000/0 |
517/0 |
750/0 |
63/9 |
000/0 |
|||
|
کل |
263/0 |
253/0 |
67/25 |
000/0 |
022/0 |
513/0 |
067/5 |
000/0 |
|||
|
عملکرد شرکتهای تعاونی صنعتی |
مالی |
000/0 |
023/0- |
000/0 |
990/0 |
000/0 |
002/0 |
013/0 |
990/0 |
||
|
غیرمالی |
519/0 |
208/0 |
52/47 |
000/0 |
411/0 |
721/0 |
89/6 |
000/0 |
|||
|
کل |
188/0 |
169/0 |
15/10 |
003/0 |
016/0 |
433/0 |
187/3 |
003/0 |
|||
|
عملکرد کل شرکتهای تعاونی |
مالی |
008/0 |
000/0 |
946/0 |
333/0 |
008/0 |
089/0 |
973/0 |
333/0 |
||
|
غیرمالی |
524/0 |
520/0 |
7/129 |
000/0 |
473/0 |
724/0 |
388/11 |
000/0 |
|||
|
کل |
222/0 |
216/0 |
72/33 |
000/0 |
019/0 |
471/0 |
807/5 |
000/0 |
|||
فرضیۀ فرعی 1: آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 4 نشان میدهند با توجه به مقدار F (32/21 =F) و سطح معناداری
(000/0 =Sig) بین آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکتهای تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده (146/0 =adj) نیز نشان میدهد متغیر آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، 6/14 درصد از تغییرات عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی را تبیین کرده است. با توجه به مقدار سطح معنیداری به‌دست‌آمده برای آمارۀ T(000/0 =Sig) و معناداری آن در سطح خطای کمتر از 01/0 گفتنی است آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، تأثیر آماری معنیداری در تبیین تغییرات عملکرد شرکتهای تعاونی داشته است.
جدول 4- نتایج تحلیل رگرسیونی آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها در عملکرد شرکتهای تعاونی
|
متغیرها |
نتایج برازش مدل |
نتایج تحلیل واریانس |
نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر آگاهی اجتماعی در عملکرد شرکتهای تعاونی |
||||||||
|
مستقل |
وابسته |
||||||||||
|
adj |
F |
Sig |
B |
Beta |
T |
Sig |
|||||
|
آگاهی اجتماعی |
عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی |
مالی |
043/0 |
030/0 |
26/3 |
075/0 |
051/0 |
208/0 |
81/1 |
075/0 |
|
|
غیرمالی |
199/0 |
188/0 |
93/17 |
000/0 |
872/0 |
447/0 |
24/4 |
000/0 |
|||
|
کل |
146/0 |
134/0 |
34/12 |
001/0 |
046/0 |
382/0 |
51/3 |
001/0 |
|||
|
عملکرد شرکتهای تعاونی صنعتی |
مالی |
024/0 |
002/0 |
11/1 |
299/0 |
047/0 |
156/0 |
05/1 |
299/0 |
||
|
غیرمالی |
273/0 |
256/0 |
52/16 |
000/0 |
01/1 |
522/0 |
07/41 |
000/0 |
|||
|
کل |
198/0 |
180/0 |
87/10 |
002/0 |
054/0 |
445/0 |
30/3 |
002/0 |
|||
|
عملکردکل شرکتهای تعاونی |
مالی |
035/0 |
027/0 |
31/4 |
040/0 |
050/0 |
188/0 |
075/2 |
040/0 |
||
|
غیرمالی |
211/0 |
205/0 |
63/31 |
000/0 |
907/0 |
460/0 |
62/5 |
000/0 |
|||
|
کل |
153/0 |
146/0 |
33/21 |
000/0 |
048/0 |
391/0 |
619/4 |
000/0 |
|||
فرضیۀ فرعی 2: اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 5 نشان میدهند با توجه به مقدار F(88/3 =F) و سطح معناداری (051/0 =Sig) بین اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی، رابطۀ خطی وجود ندارد. با توجه به مقدار F (306/0 =F) و سطح معناداری (81/0 =Sig) بین اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد مالی شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی، رابطۀ خطی وجود ندارد. با توجه به مقدار F (58/23 =F) و سطح معناداری (000/0 =Sig) بین اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد غیرمالی شرکتهای تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. با توجه به مقدار سطح معنیداری به‌دست‌آمده برای آمارۀ T (051/0 =Sig) و عدم معناداری آن در سطح خطای کمتر از 05/0 گفتنی است اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، تأثیر آماری معنیداری در تبیین تغییرات عملکرد شرکتهای تعاونی نداشته است. تأثیرنداشتن اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها در عملکرد شرکتهای تعاونی تحت تأثیر اعتماد اجتماعی اعضا بر عملکرد غیرمالی بوده است.
جدول 5- نتایج تحلیل رگرسیونی اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها در عملکرد شرکتهای تعاونی
|
متغیرها |
نتایج برازش مدل |
نتایج تحلیل واریانس |
نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر اعتماد اجتماعی در عملکرد شرکتهای تعاونی |
||||||||
|
مستقل |
وابسته |
||||||||||
|
adj |
F |
Sig |
B |
Beta |
T |
Sig |
|||||
|
اعتماد اجتماعی |
عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی |
مالی |
000/0 |
013/0- |
030/0 |
863/0 |
007/0 |
020/0 |
173/0 |
863/0 |
|
|
غیرمالی |
178/0 |
167/0 |
63/15 |
000/0 |
10/1 |
422/0 |
95/3 |
000/0 |
|||
|
کل |
050/0 |
037/0 |
81/3 |
055/0 |
036/0 |
224/0 |
952/1 |
055/0 |
|||
|
عملکرد شرکتهای تعاونی صنعتی |
مالی |
028/0 |
006/0 |
26/1 |
267/0 |
067/0- |
167/0- |
12/1 |
267/0 |
||
|
غیرمالی |
220/0 |
203/0 |
43/12 |
001/0 |
19/1 |
469/0 |
53/3 |
001/0 |
|||
|
کل |
027/0 |
004/0 |
20/1 |
279/0 |
026/0 |
163/0 |
096/1 |
279/0 |
|||
|
عملکرد کل شرکتهای تعاونی |
مالی |
003/0 |
006/0- |
306/0 |
581/0 |
018/0- |
051/0- |
554/0 |
581/0 |
||
|
غیرمالی |
167/0 |
159/0 |
58/23 |
000/0 |
60/1 |
408/0 |
86/4 |
000/0 |
|||
|
کل |
032/0 |
024/0 |
88/3 |
051/0 |
029/0 |
178/0 |
970/1 |
051/0 |
|||
فرضیۀ فرعی 3: انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 6 نشان میدهند با توجه به مقدار F (44/6 =F) و سطح معناداری (012/0 =Sig) بین انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده (044/0 =adj) نیز نشان میدهد متغیر انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، 4/4 درصد از تغییرات عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی را تبیین کرده است. گفتنی است با توجه به مقدار F (984/0 =F) و سطح معناداری (323/0 =Sig) بین انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد مالی شرکتهای تعاونی، رابطۀ خطی وجود ندارد. با توجه به مقدار F(74/45 =F) و سطح معناداری (000/0 =Sig) بین انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد غیرمالی شرکتهای تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. با توجه به مقدار سطح معنیداری به‌دست‌آمده برای آمارۀ T (012/0 =Sig) و معناداری آن در سطح خطای کمتر از 05/0، گفتنی است انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، تأثیر آماری معنیداری در تبیین تغییرات عملکرد شرکتهای تعاونی داشته است.
جدول 6- نتایج تحلیل رگرسیونی انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها در عملکرد شرکتهای تعاونی
|
متغیرها |
نتایج برازش مدل |
نتایج تحلیل واریانس |
نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر انسجام اجتماعی در عملکرد شرکتهای تعاونی |
||||||||
|
مستقل |
وابسته |
||||||||||
|
adj |
F |
Sig |
B |
Beta |
T |
Sig |
|||||
|
انسجام اجتماعی |
عملکرد تعاونیهای کشاورزی |
مالی |
005/0 |
009/0- |
353/0 |
554/0 |
022/0- |
070/0- |
594/0 |
554/0 |
|
|
غیرمالی |
276/0 |
266/0 |
43/27 |
000/0 |
297/1 |
525/0 |
24/5 |
000/0 |
|||
|
کل |
060/0 |
047/0 |
62/4 |
035/0 |
038/0 |
246/0 |
150/2 |
035/0 |
|||
|
عملکرد شرکتهای تعاونی صنعتی |
مالی |
016/0 |
006/0- |
738/0 |
395/0 |
041/0- |
128/0- |
859/0 |
395/0 |
||
|
غیرمالی |
287/0 |
271/0 |
73/17 |
000/0 |
09/1 |
536/0 |
21/4 |
000/0 |
|||
|
کل |
031/0 |
009/0 |
43/1 |
238/0 |
023/0 |
177/0 |
196/1 |
238/0 |
|||
|
عملکردکل شرکتهای تعاونی |
مالی |
008/0 |
000/0 |
984/0 |
323/0 |
029/0- |
091/0- |
992/0 |
323/0 |
||
|
غیرمالی |
279/0 |
273/0 |
74/45 |
000/0 |
23/1 |
529/0 |
76/6 |
000/0 |
|||
|
کل |
052/0 |
044/0 |
44/6 |
012/0 |
033/0 |
227/0 |
537/2 |
012/0 |
|||
فرضیۀ فرعی 4: مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونیهای کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.
نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 7 نشان میدهند با توجه به مقدار F (96/46 =F) و سطح معناداری (000/0 =Sig) بین مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکتهای تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. با توجه به مقدار سطح معنیداری به‌دست‌آمده برای آمارۀ T (000/0 =Sig) و معناداری آن در سطح خطای کمتر از 01/0 گفتنی است مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، تأثیر آماری معنیداری در تبیین تغییرات عملکرد شرکتهای تعاونی داشته است.
جدول 7- نتایج تحلیل رگرسیونی مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها در عملکرد شرکتهای تعاونی
|
متغیرها |
نتایج برازش مدل |
نتایج تحلیل واریانس |
نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر مشارکت اجتماعی در عملکرد شرکتهای تعاونی |
||||||||
|
مستقل |
وابسته |
||||||||||
|
adj |
F |
Sig |
B |
Beta |
T |
Sig |
|||||
|
مشارکت اجتماعی |
عملکرد تعاونیهای کشاورزی |
مالی |
041/0 |
028/0 |
09/3 |
083/0 |
040/0 |
203/0 |
76/1 |
083/0 |
|
|
غیرمالی |
580/0 |
574/0 |
52/99 |
000/0 |
19/1 |
762/0 |
98/9 |
000/0 |
|||
|
کل |
324/0 |
314/0 |
47/34 |
000/0 |
055/0 |
569/0 |
87/5 |
000/0 |
|||
|
عملکرد تعاونیهای صنعتی |
مالی |
005/0 |
018/0- |
204/0 |
654/0 |
014/0 |
068/0 |
452/0 |
654/0 |
||
|
غیرمالی |
512/0 |
501/0 |
09/46 |
000/0 |
941/0 |
715/0 |
79/6 |
000/0 |
|||
|
کل |
246/0 |
229/0 |
37/14 |
000/0 |
041/0 |
496/0 |
791/3 |
000/0 |
|||
|
عملکرد کل شرکتهای تعاونی |
مالی |
022/0 |
014/0 |
69/2 |
103/0 |
030/0 |
149/0 |
64/1 |
103/0 |
||
|
غیرمالی |
538/0 |
534/0 |
3/137 |
000/0 |
09/1 |
733/0 |
72/11 |
000/0 |
|||
|
کل |
285/0 |
279/0 |
96/46 |
000/0 |
050/0 |
534/0 |
852/6 |
000/0 |
|||
تبیین عملکرد شرکتهای تعاونی برحسب مجموعه متغیرهای مستقل
برای مطالعۀ تأثیرات مجموعه متغیرهای مستقل مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سن، جنس، وضعیت تأهل، قومیت، سطح تحصیلات، سابقۀ فعالیت و سابقۀ عضویت اعضای ارکان تعاونیها در شرکتهای تعاونی در متغیر وابستۀ عملکرد شرکتهای تعاونی و تبیین واریانس عملکرد شرکتهای تعاونی با متغیرهای مستقل از تحلیل رگرسیون چندمتغیره به روش گام به گام استفاده شده است. در این روش، متغیرهای مختلف به‌ترتیب میزان اهمیت در تبیین واریانس متغیر وابسته وارد معادله میشوند. متغیرهایی که در توضیح متغیر وابسته تأثیری نداشته باشند، خارج از معادله قرار میگیرند. از آنجایی که متغیرهای واردشده به تحلیل رگرسیون چندمتغیره باید در سطح فاصلهای باشند؛ متغیرهای اسمی به‌صورت تصنعی به متغیرهای فاصلهای تبدیل شدهاند. نتایج رگرسیون در جدول 8 آورده شدهاند:
جدول 8- نتایج آزمون تحلیل رگرسیون چندمتغیره دربارة عوامل مؤثر در عملکرد شرکتهای تعاونی
|
Sig |
F |
adj |
R2
|
R |
Sig |
T
|
Beta |
متغیرهای پیش‌بینی‌کننده |
|
|
000/0 |
96/46 |
279/0 |
285/0 |
534/0 |
000/0 |
85/6 |
534/0 |
مشارکت اجتماعی |
1 |
|
000/0 |
74/26 |
302/0 |
314/0 |
560/0 |
000/0 |
68/5 |
685/0 |
مشارکت اجتماعی |
2 |
|
028/0 |
22/2 |
228/0 |
انسجام اجتماعی |
||||||
|
000/0 |
50/20 |
330/0 |
346/0
|
589/0 |
000/0 |
72/5 |
606/0 |
مشارکت اجتماعی |
3 |
|
015/0 |
47/2 |
249/0 |
انسجام اجتماعی |
||||||
|
018/0 |
41/2 |
204/0 |
آگاهی اجتماعی |
||||||
|
000/0 |
81/16 |
347/0 |
369/0 |
607/0 |
000/0 |
88/5 |
614/0 |
مشارکت اجتماعی |
4 |
|
011/0 |
57/2 |
256/0 |
انسجام اجتماعی |
||||||
|
010/0 |
61/2 |
219/0 |
آگاهی اجتماعی |
||||||
|
045/0 |
03/2 |
151/0- |
سن |
||||||
|
000/0 |
41/15 |
377/0 |
403/0 |
635/0
|
000/0 |
22/6 |
637/0 |
مشارکت اجتماعی |
5 |
|
013/0 |
53/2 |
247/0 |
انسجام اجتماعی |
||||||
|
054/0 |
94/1 |
165/0 |
آگاهی اجتماعی |
||||||
|
005/0 |
86/2 |
223/0- |
سن |
||||||
|
012/0 |
56/2 |
206/0 |
سابقۀ فعالیت |
نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 8 نشان میدهند با توجه به مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده (279/0= است) قویترین متغیر پیش‌بینی‌کننده در عملکرد شرکتهای تعاونی، متغیر مشارکت اجتماعی است. این متغیر به‌تنهایی 9/27 درصد از واریانس عملکرد شرکتهای تعاونی را تبیین کرده است. مجموع پنج متغیر مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سن و سابقۀ فعالیت اعضای ارکان تعاونیها، 7/37 درصد از عوامل تأثیرگذار در عملکرد شرکتهای تعاونی را تبیین کردهاند و 3/62 درصد باقیمانده، به عوامل دیگری بستگی دارند که خارج از این متغیرها هستند.
بحث و نتیجه
آنچه که پیش از بحث و نتیجهگیری کلی از پژوهش آمده است، تلاش نظری و تجربی در راستای بررسی و شناخت تأثیر مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد بود. بر اساس این، نظریۀ سرمایۀ اجتماعی پاتنام و نظریۀ کارت امتیاز متوازن کاپلان و نورتن برای تحلیل و توجیه نظری مسألۀ مدّنظر انتخاب شد و با الهام از آنها و همچنین پارهای از نظریات دیگر، فرضیه‌هایی تدوین و آزمون شد. نتایج، نشان‌دهندۀ تأیید ارتباط مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی و مجموع مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی با عملکرد شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنعتی بودند؛ ولی فرضیههای ارتباط اعتماد اجتماعی، سن، جنس، وضعیت تأهل، قومیت، سطح تحصیلات، سابقۀ فعالیت و سابقۀ عضویت اعضای ارکان تعاونی در شرکتهای تعاونی و عملکرد شرکتهای تعاونی رد شد.
تحلیل یافتههای مرتبط با ویژگیهای فردی اعضای ارکان تعاونیها نشان میدهد بین سن، جنس، وضعیت تأهل، قومیت، سطح تحصیلات، سابقۀ فعالیت و سابقۀ عضویت اعضای ارکان تعاونیها و عملکرد شرکتهای تعاونی، رابطه وجود ندارد. این یافتهها در این پژوهش، همگام و همخوان با نتایج پژوهش جهانگیری و شکریزاده (1389) هستند و با یافتههای پژوهش بار (2000) و اسکریمژور و همکاران (2006) همخوانی ندارند. به نظر میرسد به‌دلیل بافت سنتی جامعۀ مدّنظر، تشابه‌های اجتماعی و فرهنگی زیادی بین اعضای ارکان شرکتهای تعاونی وجود دارد و این تشابه‌ها مانع تأثیر متفاوت ویژگی فردی از جمله سن، جنس، وضعیت تأهل، قومیت، سطح تحصیلات، سوابق عضویتی و سوابق فعالیتی اعضای ارکان تعاونیها در عملکرد آنها شده است.
مرور چارچوب نظری پژوهش و تحلیل یافتههای مرتبط با مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی نشان میدهند بین آگاهی اجتماعی، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی و مجموع مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی با عملکرد شرکتهای تعاونی، رابطه وجود دارد. این یافتهها در این پژوهش، همگام و همخوان با نتایج پژوهشهای ترابی و همکاران (1389)، جهانگیری و شکریزاده (1389)، جانسون و همکاران (2002)، کروز و همکاران (2006) و زنگ و یانجی (2007) است. مبانی نظری پژوهش مؤلفههای مذکور باعث افزایش تعاملات، سبب تقویت همکاریها در تعقیب اهداف مشترک میشود، هزینههای دستیابی به اهداف را کاهش میدهد و سبب بهبود عملکرد شرکتهای تعاونی میشوند. بین اعتماد اجتماعی با عملکرد شرکتهای تعاونی، رابطه وجود نداشته است. این یافته در این پژوهش، با نتایج پژوهش نک و کیفر (1997) همخوانی نداشته است. این امر، نشان‌دهندۀ پیچیدگی و چندبعدی‌بودن مفاهیم و روابط اجتماعی در مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی است. در این پژوهش، بیشتر اعتماد اجتماعی درونگروهی سنجیده شده است. از آنجا که در جوامع سنتی مثل شهرستان بویر احمد، روابط افراد و گروههای اجتماعی بیشتر به‌شکل طایفهای، قومی و قبیلهای است و عضویت یا فعالیت افراد در شرکتهای تعاونی به شکل خانوادگی و خویشاوندی است؛ گروههای سنتی، حد و مرز مشخصی دارند که مبتنی بر هنجارهای مشترک هستند و از آنها برای رسیدن به اهداف مشترک استفاده میکنند. دایرۀ اعتماد گروهها به دوستان یا خانواده محدود است و شعاع اعتماد[16] محدودی دارند. همبستگی درونگروهی در این گروهها مانع همکاری آنها با سایر گروهها میشود و این همبستگی درونگروهی، آثار منفی بر افراد بیرون تحمیل میکند. این امر سبب میشود چرخۀ اعتماد کم شود و در این شهرستان به‌زعم فوکویاما شعاع اعتماد رخ دهد. زمانی که شعاع اعتماد رخ دهد، اعتماد اجتماعی مثبت، کمرنگتر و روابط درونگروهی اعتماد بیشتر میشوند (بهزاد، 1382: 19)؛ بنابراین متغیر اعتماد اجتماعی، عملکرد شرکتهای تعاونی را نمی‌تواند تبیین کند.
نتایج رگرسیون چندمتغیره به روش گام به گام نشان دادند درمجموع، متغیرهای مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سن و سابقۀ فعالیت اعضای ارکان تعاونیها، مهمترین متغیرهای اثرگذار در عملکرد شرکتهای تعاونی بوده است. این یافتهها در این پژوهش، همگام و همخوان با نتایج پژوهش ترابی و همکاران (1389) است که در آن متغیر مشارکت اجتماعی از متغیرهای تأثیرگذار در عملکرد بوده است. همچنین با نتایج پژوهشهای ترابی و همکاران (1389)، بار (2000) و اسکریمژور و همکاران (2006) همگام و همخوان است که در آنها متغیر سن از متغیرهای تأثیرگذار در عملکرد بوده است. درمجموع، پنج متغیر مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سن و سابقۀ فعالیت اعضای ارکان تعاونیها، 7/37 درصد از عوامل تأثیرگذار در عملکرد شرکتهای تعاونی را توانسته‌اند تبیین کنند و 3/62 درصد باقیمانده، به عوامل دیگری بستگی دارد که خارج از این متغیرها است.
نتایج نشان دادهاند مشارکت اجتماعی، قویترین متغیر پیشبینی‌کنندۀ عملکرد شرکتهای تعاونی بوده است. این متغیر به‌تنهایی 9/27 درصد از واریانس عملکرد شرکتهای تعاونی را تبیین کرده است. این یافته در این پژوهش، همگام و همخوان با نتایج پژوهش ترابی و همکاران (1389) است. به‌زعم پاتنام شبکههای مشارکت مدنی یکی از اشکال ضروری سرمایۀ اجتماعی است. وی معتقد است کنشهای افقی قوی در شبکههای مشارکت مدنی ازجمله تعاونیها روی میدهند. هرچه این شبکهها در جامعهای متراکمتر باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که شهروندان برای منافع متقابل بتوانند همکاری کنند؛ بنابراین شبکههای مشارکت مدنی، با ایجاد اقدامات هماهنگ، کارایی و عملکرد شرکتها را با تسهیل کنشهای تعاونی می‌توانند بهبود بخشند. بدیهی است مشارکت اجتماعی بیشتر و بهتر از سایر مؤلفهها، عملکرد شرکتهای تعاونی را تبیین میکند؛ بنابراین با شناسایی عوامل مؤثر در رشد ویژگیهای فردی و سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها در شرکتهای تعاونی، به‌ویژه شرکتهای تعاونی شهرستان بویر احمد، که پتانسیل خوبی برای رشد مؤلفههای مذکور دارند، برای بهبود عملکرد و توسعۀ شرکتهای این شهرستان می‌توان گامی برداشت؛ زیرا سرمایۀ اجتماعی، بخش مهمی از فضای توسعۀ اجتماعی را پوشش میدهد.
پیشنهادهای پژوهش
- با توجه به نقش مؤثر مؤلفههای سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها در عملکرد شرکتهای تعاونی، پیشنهاد میشود وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای گسترش آگاهی اجتماعی در میان اعضا و ارکان تعاونیها، اداره‌های کل تعاون را ملزم کند قبل و بعد از تشکیل تعاونی، با برگزاری دورههای آموزشی نسبت به ارائۀ آخرین دستاوردها دربارۀ ماهیت و چارچوب فعالیتهای تعاونی، زمینۀ تقویت بعد آگاهی اجتماعی را فراهم کند. در همین ارتباط پیشنهاد میشود در برنامههای آموزشی شرکتهای تعاونی، برای آموزش افراد در ارتباط با دستورالعملها، قوانین و مقررات، قابلیتها و استعدادهای بالقوۀ تعاونیها، نقاط ضعف، نقاط قوّت، فرصتها و تهدیدهای تعاونیها، اولویتهای ویژهای قائل شوند. تعیین صریح و روشن خطمشیها و راههای عملی برای وصول به اهداف شرکتهای تعاونی و پرهیز از ایجاد ابهام‌های ساختاری و اجرایی در شرکتها و تقویت بعد اطلاعرسانی به ارکان و اعضای تعاونیها، باعث تقویت آگاهی اجتماعی افراد از تعاونیها میشود و درنتیجۀ آن عملکرد شرکتها بهبود مییابد.
- دربارۀ نقش متغیر اثرگذار انسجام و همبستگی اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها در ارتقای عملکرد تعاونیها، پیشنهاد میشود با کانالهای ارتباطی ارکان و اعضای تعاونیها، توجه ویژهای به تقویت روحیۀ تعاونی مبتنی بر خودیاری و احساس مسئولیت بیشتر در میان ارکان و اعضای تعاونیها انجام شود و با ترویج ارزشهای اجتماعی تعاونیها، گام بلندی برای تقویت انسجام و همبستگی اجتماعی افراد برداشته شود؛ زیرا انسجام و همبستگی اجتماعی اعضای ارکان تعاونیها به همیاری و همکاری صمیمانۀ اعضا، صرفهجویی و بهرهبرداری صحیح از امکانات و منابع در تعاونیها و کاهش هزینههای تولید منجر میشود.
در همین راستا، تقویت کانالهای اطلاعرسانی و ارائۀ اطلاعات لازم به‌صورت منظم و شفاف برای آگاهکردن اعضای تعاونیها از تصمیم‌های مدیران و فرایندهای اجرایی، نقش مؤثری در تقویت همبستگی اجتماعی و اطمینان ارکان و اعضای تعاونیها نسبت به یکدیگر در پی خواهد داشت.
- برای بهبود عملکرد تعاونیها، دربارۀ مشتریمداری (بازارمداری) ایجاد، معرفی و یا گسترش شبکههای ارتباطی اینترنتی، به‌صورت سایتهای اینترنتی برای شرکتها و یا به‌صورت سایت مشترک توسط متولیان امور تعاونی در شهرستان بویر احمد برای تبادل اطلاعات و تجربیات در میان اعضا و ارکان شرکتهای تعاونی، ارائۀ گزارش‌های عملکرد، معرفی حیطههای کاری و تولیدی شرکتهای تعاونی برای همدیگر و مشتریان محصولات تولیدیشان توصیه میشود. دربارۀ عضومداری (رضایتمندی اعضا) توصیه میشود در راستای بهبود تسهیلات اعطایی و مالی به اعضا، نسبت به تقویت و حمایت از صندوق بیمۀ تعاون، تأکید و برای سیاستهای پایدار اعتباری و حمایتی دولت از تعاونیها تدابیر مناسبی اتخاذ شود.
)
