شناسنامه علمی شماره
دوره 33، شماره 4 ، دی 1401
مقاله پژوهشی
خانواده و جنسیت
فریده شمس قهفرخی؛ عباس عسکری ندوشن؛ حسن عینی زیناب؛ علی روحانی؛ محمدجلال عباسی شوازی
چکیده
در شرایط باروری پایین، تصمیم زوجین به فرزندآوری، بیشتر یک تصمیم برنامه‌ریزی‌شده و پیچیده است که زوجین از یک‌سو برمبنای ملاحظۀ وضعیت زندگی فردی و خانوادگی خود و از‌سوی دیگر با در‌نظر‌گرفتن موقعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه آن را اتخاذ می‌کنند. کدام ملاحظه‌ها و چالش‌های کنونی خواست فرزندآوری زوجین ایرانی را صورت‌بندی می‌کند؟ ...
بیشتر
در شرایط باروری پایین، تصمیم زوجین به فرزندآوری، بیشتر یک تصمیم برنامه‌ریزی‌شده و پیچیده است که زوجین از یک‌سو برمبنای ملاحظۀ وضعیت زندگی فردی و خانوادگی خود و از‌سوی دیگر با در‌نظر‌گرفتن موقعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه آن را اتخاذ می‌کنند. کدام ملاحظه‌ها و چالش‌های کنونی خواست فرزندآوری زوجین ایرانی را صورت‌بندی می‌کند؟ در پژوهش حاضر برای پاسخ به این پرسش، کوشش شده است فهم کنش فرزندآوری و چالش‌های آن در بستر خانوادۀ ایرانی در شهر اصفهان بررسی شود. دادههای پژوهش با استفاده از رویکرد نظریۀ زمینهای، نمونه‌گیری نظری و مصاحبۀ عمیق با 30 زن و مرد مشارکت‌کننده گردآوری و دادههای حاصل از مصاحبه با استفاده از کد‌گذاری باز، محوری و گزینشی تجزیهوتحلیل شد و درنهایت، بیست مقولۀ اصلی به دست آمد و بر‌اساس جمع‌بندی مفاهیم و مقوله‌ها، مقولۀ هسته با عنوان «گذار ارزشی از فرزندآوری» معرفی شد. نتایج نشان داد که بیم و هراس‌های اقتصادی، آینده‌هراسی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و دغدغه‌های انباشته، تصمیم به فرزندآوری را درگیر محاسبات مبتنی بر عقلانی‌بودن ابزاری می‌کند. چنین محاسباتی نه‌تنها انواع راهبردها را در خانواده‌ها فعال، آنها را دچار نوعی دگردیسی و گذار ارزشی می‌کند. همچنین، برنامه‌ها و سیاست‌های تشویقی جمعیت، زمانی موفق است که با درک واقع‌بینانه از چالش‌های فرزندآوری زوجین، برای رفع آنها تلاش کنند.
مقاله پژوهشی
مسائل اجتماعی ایران
فاطمه سادات موسوی ندوشن؛ محمدرضا نیلی احمدآبادی؛ محمد رضا نیستانی
چکیده
هدف پژوهش حاضر، شناسایی شایستگی‌های پایۀ آموزگاران برای تحقق ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی در سند تحول بود. این پژوهش از‌نوع کیفی‌بوده و روش استفاده‌شده، پدیدارشناختی است. مشارکت‌کنندگان پژوهش را مدرسان مراکز تربیت‌معلم، اعضای هیئت علمی گروه علوم‌اجتماعی، علوم‌سیاسی و علوم‌تربیتی دانشگاه‌های اصفهان و یزد تشکیل دادند. روش نمونه‌گیری ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر، شناسایی شایستگی‌های پایۀ آموزگاران برای تحقق ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی در سند تحول بود. این پژوهش از‌نوع کیفی‌بوده و روش استفاده‌شده، پدیدارشناختی است. مشارکت‌کنندگان پژوهش را مدرسان مراکز تربیت‌معلم، اعضای هیئت علمی گروه علوم‌اجتماعی، علوم‌سیاسی و علوم‌تربیتی دانشگاه‌های اصفهان و یزد تشکیل دادند. روش نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند از‌نوع گلولهبرفی است. به‌گونه‌ای که 30 نفر تا رسیدن به اشباع دادهها با مصاحبۀ نیمهساختاریافته در پژوهش شرکت داده شدند. اعتبار‌پذیری کدگذاری‌های انجام‌شده از روش بازبینی اعضا و بررسی همکار صورت گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد شایستگی‌های پایۀ آموزگاران در تربیت اجتماعی و سیاسی شامل دانش اجتماعی و سیاسی (سواد اجتماعی و سواد سیاسی)، بینش اجتماعی و سیاسی (ارزش‌ها و تمایل‌های فردی، ارزش‌ها و تمایل‌های جمعی، ارزش‌های وطنی و فراوطنی) و رفتار اجتماعی و سیاسی (عاملیت فردی، عاملیت جمعی و عاملیت سیاسی) است. بر‌اساس نتایج پژوهش توصیه میشود، این شایستیگی‌ها به‌مثابۀ راهنمای عمل برای طراحی و برنامه‌ریزی برنامه‌های تربیت‌معلم و آموزش‌های ضمن خدمت آموزگاران استفاده تا بستر اندیشه و عمل بر‌اساس سند تحول در‌میان آموزگاران فراهم شود.
مقاله پژوهشی
خانواده و جنسیت
مرجان رشوند سرخکوله؛ زهرا میرحسینی
چکیده
در مقالۀ حاضر هدف بررسی نگرش‌های برابری‌خواهانه در‌میان دختران دانشجو و بررسی عوامل مرتبط با آن است. روش تحقیق استفاده‌شده پیمایش و ابزار جمع‌آوری دادهها، پرسشنامه است. جامعۀ آماری، شامل دانشجویان دخترِ دانشکده‌های فنی و مهندسی، علوم‌انسانی، علوم‌پایه، هنر، زبان‌های خارجی، هنر و تربیت بدنی دانشگاه تهران، در سه مقطع کارشناسی، ...
بیشتر
در مقالۀ حاضر هدف بررسی نگرش‌های برابری‌خواهانه در‌میان دختران دانشجو و بررسی عوامل مرتبط با آن است. روش تحقیق استفاده‌شده پیمایش و ابزار جمع‌آوری دادهها، پرسشنامه است. جامعۀ آماری، شامل دانشجویان دخترِ دانشکده‌های فنی و مهندسی، علوم‌انسانی، علوم‌پایه، هنر، زبان‌های خارجی، هنر و تربیت بدنی دانشگاه تهران، در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری است که در پاییز 1397 مشغول به تحصیل بودند. حجم نمونه با فرمول کوکران برآورد شد و در‌مجموع، 400 نفر بررسی شدند. روش نمونه‌گیری طبقه‌ای نسبی و تصادفی ساده بود. برای تحلیل دادههای تحقیق از نرم‌افزار SPSS و آزمون‌های دومتغیره و چندمتغیره استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد بین افزایش سن و تحصیلات دختران، با نگرش‌های برابری‌خواهانه ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد؛ به‌طوری که با افزایش سن و سطح تحصیلات نگرش‌های برابری‌خواهانه نیز در آنها افزایش می‌یابد. علاوه‌بر این، میان تمایل به ازدواج، نگرش به رابطۀ دوستی دختر و پسر و نگرش‌های برابری‌خواهانه نیز ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. این در حالی است که نتایج تحقیق نشان می‌دهد، میان فردگرایی و نگرش‌های برابری‌خواهانه ارتباط منفی و معکوس وجود دارد. در‌مجموع، به نظر می‌رسد اگرچه زنان تمایل بیشتری به برابری جنسیتی دارند و خواهان سهم بیشتر در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی جامعه و بازار کار و تحصیل هستند، این نگرش‌ها مانع تمایل آنها به ازدواج و موجب شکل‌گیری تفکر‌های مرد‌ستیزانه در آنها نشده است.
مقاله پژوهشی
مسائل اجتماعی ایران
طاهره ندایی؛ راضیه شریفی
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطۀ انگیزۀ مشارکت در ورزش‌های همگانی و اضطراب اجتماعی اندام با مشارکت ورزشی دانشجویان دختر دانشگاه‌های شهرستان خوانسار انجام شد. روش پژوهش توصیفی-همبستگی بود و جامعۀ آماری آن را کلیۀ دختران دانشگاه‌های شهرستان خوانسار تشکیل دادند. روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 254 نفر ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطۀ انگیزۀ مشارکت در ورزش‌های همگانی و اضطراب اجتماعی اندام با مشارکت ورزشی دانشجویان دختر دانشگاه‌های شهرستان خوانسار انجام شد. روش پژوهش توصیفی-همبستگی بود و جامعۀ آماری آن را کلیۀ دختران دانشگاه‌های شهرستان خوانسار تشکیل دادند. روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 254 نفر تعیین شد. ابزار پژوهش، پرسش‌نامۀ مشارکت ورزشی، اضطراب اجتماعی اندام و انگیزۀ مشارکت ورزشی بود. دادهها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی (آزمون تیتک نمونه‌ای، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون) تحلیل شدند. نتایج نشان داد، بین انگیزۀ مشارکت در ورزش‌های همگانی و اضطراب اجتماعی اندام رابطۀ منفی معنادار، بین انگیزۀ مشارکت در ورزش‌های همگانی و مشارکت ورزشی رابطۀ مثبت و معنادار و بین اضطراب اجتماعی اندام و مشارکت ورزشی رابطۀ منفی و معناداری وجود دارد. همچنین، انگیزۀ مشارکت (297/0) در ورزش‌های همگانی و اضطراب اجتماعی اندام (335/0-) پیشبین مناسبی برای مشارکت ورزشی دانشجویان دختر بود.
مقاله پژوهشی
خانواده و جنسیت
زهرا فلک الدین؛ مسعود حاجی زاده میمندی
چکیده
شادکامی یکی از ویژگی‌های فرهنگ ایرانی که در نهاد خانواده اثر‌گذار است. ایجاد شادکامی در محیط خانواده از‌سوی والدین، پویایی جامعه را به همراه دارد. با‌توجه به اهمیت موضوع شادکامی در محیط خانواده، هدف پژوهش حاضر واکاوی نقش زنان در شادکامی خانواده است. روش پژوهش حاضر، کیفی و از‌نوع تحلیل مضمون است. همچنین، دادهها با 20 مصاحبۀ نیمهساختاریافته ...
بیشتر
شادکامی یکی از ویژگی‌های فرهنگ ایرانی که در نهاد خانواده اثر‌گذار است. ایجاد شادکامی در محیط خانواده از‌سوی والدین، پویایی جامعه را به همراه دارد. با‌توجه به اهمیت موضوع شادکامی در محیط خانواده، هدف پژوهش حاضر واکاوی نقش زنان در شادکامی خانواده است. روش پژوهش حاضر، کیفی و از‌نوع تحلیل مضمون است. همچنین، دادهها با 20 مصاحبۀ نیمهساختاریافته در شهر یزد جمع‌آوری شد و درنهایت، کد‌گذاری با شش مرحلۀ تحلیل مضمون صورت گرفت. نتایج در پنج مضمون نهایی با عنوان، پذیرش نقش مادرانگی، مدیریت اقتصادی، پذیرش نقش زنانگی، راهبردهای تعاملی-حمایتی و کنار‌گذاشتن کلیشه‌های فرهنگی مطرح شد. یافته‌های پژوهش نشان داد موقعیتی که به‌وجود‌آورندۀ شادکامی خانواده از‌سوی زنان است با پذیرش و ایفای نقش مادرانگی و زنانگی انجام میشود. همچنین، کنار‌گذاشتن کلیشه‌های فرهنگی و مقابله با چالش‌های اقتصادی در رویارویی با اعضا باعث افزایش شادکامی خانواده میشود. زنان با ایجاد راهبردهای تعاملی و حمایتی خویش در خانواده و ایجاد فضای گفتمانی صمیمی در‌پی ایجاد افزایش شادکامی در خانواده هستند. به این معنا که زنان پژوهش حاضر همۀ توان خویش را به کار می‌گیرند تا محیط خانواده‌ای شاد و بانشاطی داشته باشند؛ زیرا آنان شادکامی اعضای خانواده را شادی خویش می‌‌دانند و ازنظر آنان وقتی که همسر و فرزندانشان شاد هستند، آنان نیز احساس شادکامی می‌کنند. درواقع، شادی برای آنان در نهاد خانواده خلاصه میشود. نهادهای فرهنگی، آموزشی و خانواده‌ها برای گفتمان‌سازی ایجاد شادکامی در‌سطح خرد، خانواده و در‌سطح کلان، جامعه را توصیه می‌کنند.
مقاله پژوهشی
مسائل اجتماعی ایران
سیروس قنبری؛ حسین معجونی؛ محمود تعجبی
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطۀ رهبری استثماری با عملکرد نوآورانه، به‌واسطۀ نقش میانجی پنهانسازی دانش است. جامعۀ پژوهش را معلمان ناحیۀ دو شیراز به تعداد 1945نفر تشکیل می‌دهند، که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و بر مبنای فرمول کوکران، نمونه‌ای به حجم 319 معلم از این جامعه انتخاب شد. برای جمع‌آوری دادهها از ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطۀ رهبری استثماری با عملکرد نوآورانه، به‌واسطۀ نقش میانجی پنهانسازی دانش است. جامعۀ پژوهش را معلمان ناحیۀ دو شیراز به تعداد 1945نفر تشکیل می‌دهند، که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و بر مبنای فرمول کوکران، نمونه‌ای به حجم 319 معلم از این جامعه انتخاب شد. برای جمع‌آوری دادهها از پرسشنامههای رهبری استثماری اشمید و همکاران (2019)، پنهانسازی دانش کانلی و زویگ (2015) و عملکرد نوآورانۀ هوانگ و لی (2018) استفاده شد که ضریب آلفای کرونباخ آنها به‌ترتیب 97/0، 94/0 و 92/0 به دست آمد. روایی سازۀ پرسشنامهها نیز بهوسیلۀ تحلیل عاملی تأییدی تعیین شد. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی است. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری و به کمک دو نرم‌افزار Spss و lisrel انجام شد. یافته‌های پژوهش نشان داد رهبری استثماری رابطۀ منفی و معناداری با عملکرد نوآورانه در سطح 05/0 دارد؛ پنهانسازی دانش نیز رابطۀ منفی و معناداری با عملکرد نوآورانه در سطح 05/0 دارد؛ رهبری استثماری به‌واسطۀ نقش میانجی پنهانسازی دانش رابطۀ غیرمستقیم، منفی و معناداری با عملکرد نوآورانه دارد. درنهایت برای ارتقای خلاقیت و عملکرد نوآورانه، به مسئولان آموزش و پرورش پیشنهاد میشود با انجام مصاحبۀ دقیق و تخصصی و همچنین بررسی رزومۀ کاری افرادِ متقاضی مدیریت مدارس، اطمینان حاصل کنند برای مدارس مدیری انتخاب میشود که خصایص رهبری استثماری را نداشته باشد و مدیران مدارس نیز با برقراری ارتباطات باز و تعامل صمیمانه با معلمان خود، احساس امنیت را برای به اشتراک گذاشتن دانش در آنها ایجاد کنند.
مقاله پژوهشی
خانواده و جنسیت
پروین ارباب زاده؛ شهلا کاظمی پور؛ سید رضا معینی
چکیده
طلاق عاطفی ازجمله مهمترین آسیبهای خانوادگی است که فروپاشی فردی، خانوادگی و اجتماعی را در پی دارد؛ طوری که آثار این وضعیت پرتنش گاهی تا مدتها بر جای میماند. باوجود تعدد بروز طلاق عاطفی، این نوع طلاق کماکان پدیده‌ای ناشناخته است و از آن در بسیاری از پژوهش‌های علمی به مرحلۀ موقت طلاق رسمی یاد میشود. در سال اخیر گزارشها و آمارهای ...
بیشتر
طلاق عاطفی ازجمله مهمترین آسیبهای خانوادگی است که فروپاشی فردی، خانوادگی و اجتماعی را در پی دارد؛ طوری که آثار این وضعیت پرتنش گاهی تا مدتها بر جای میماند. باوجود تعدد بروز طلاق عاطفی، این نوع طلاق کماکان پدیده‌ای ناشناخته است و از آن در بسیاری از پژوهش‌های علمی به مرحلۀ موقت طلاق رسمی یاد میشود. در سال اخیر گزارشها و آمارهای رسمی حاکی از افزایش میزان طلاق در شهر تهران است که به‌زعم کارشناسان، سهم طلاق عاطفی بیش از طلاق رسمی است؛ از این رو انجام پژوهش دربارۀ محرکهای بروز طلاق عاطفی میان زوجین ضرورت می‌یابد. این مقاله در قالب پژوهشی کاربردی و پیمایشی، با هدف ارائۀ چارچوبی برای شناسایی و ارزیابی محرکهای بروز طلاق عاطفی در میان زوجین تهرانی ازنظر متخصصان نگارش یافته است. دادههای موردنیاز با دو دسته پرسش‌نامۀ محققساخته از نمونۀ 37 نفره از جامعه‌شناسان، صاحبنظران علوم اجتماعی، متخصصان جمعیتشناسی و مشاوران مجرب خانواده و زوج‌درمان در تهران گردآوری شد که به شیوۀ گلولهبرفی انتخاب شدند؛ سپس دادهها با آزمون آماری t تک جامعه و روش فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی گروهی تجزیهوتحلیل شدند. نتایج حاکی از شناسایی 29 محرک بروز طلاق عاطفی میان زوجین تهرانی بود که در چهار بُعد مهارت زندگی، شخصیتی و رفتاری، اجتماعی و جامعهشناختی و زمینهای، سازماندهی شدند که ازنظر خبرگان از میان آنها بعد اجتماعی و جامعهشناختی با وزن 0.35 از بالاترین اهمیت برخوردار بود و سهم بیشتری را در طلاق عاطفی زوجین تهرانی داشت. همچنین ملاحظه شد که در میان محرکهای طلاق عاطفی هریک از ابعاد، محرک «ضعف در مهارت ارتباط مؤثر» با وزن 0.0548 از بعد مهارت زندگی، محرک «خیانت و روابط خارج از ازدواج» با وزن 0.0482 از بعد رفتاری و شخصیتی، محرک «عدم کفویت و همسان‌همسری» با وزن 0.0545 از بعد اجتماعی و جامعهشناختی و محرک «موقعیت اقتصادی فرد» با وزن 0.0546 از بعد زمینهای، بالاترین درجۀ اهمیت را به خود اختصاص دادند؛ بنابراین نتیجه میشود که صاحبنظران و نهادهای متولی سرمایههای فکری، مالی و زیرساختی اختیار خود را در مواجهه با محرکهای اولویتدار به کار ببندند. در انتها، گزیده‌ای از راهکارهای پیشنهادی و اقدامات اصلاحی در مواجهه با این محرک‌ها ارائه شده است.
